Маъруза режаси Ғишт-тош териш ишларининг мақсади. Умумий қоидалар

Ғишт-тошларни терими қоидалари.Деворга таъсир қиладиган кучларни асосан ғишт-тошлар қабул қилади, чунки теришдаги қоришманинг мустаҳкамлиги ўзи бириктириб турган тошникидан анча кам бўлади. Тошлар фақат сиқувчи кучларгагига яхши қаршилик кўрсатади, уларнинг бу хоссадан фойдаланиш учун тошлар қулф-калит қилиб терилиши лозим.
Тошларни эгилиш ва синишдан асраш учун тошларни терганда уларнинг юзаси кўпроқ тегиб турадиган қилиб энли томони билан ётқизилади. Агар тегиб турадиган сиртлар таъсир этадиган кучга тик бўлса, шунда тошлар фақат сиқилишга ишлайди. Бундан қулф-калит қилишнинг биринчи қоидаси келиб чиқади: тошлар тўшамаси деворга таъсир этадиган кучларга тик бўлиши, тошлар эса деворда горизонтал қаторлар бўйлаб жойланиши лозим.

7.3-расм.
2 қоидаси: Яхлит девор ўзининг ташқи сиртига параллел (бўйлама чок) ва тик (кўндаланг чок) бўлган вертикал текисликлар ёрдамида бўлакларга бўлинади.
3қоидаси: Ҳар бир қаторнинг вертикал чоки, олдинги қаторга нисбатан бир оз сурилган бўлиши керак, яъни чок остида чок эмас, ғишт тошлар ётиши лозим.


7.Теримни боғлаш системалари ва турлари. Харсанг тошли ва харсангбетонли терим.

7.2. Боғлаш тизимлари ва териш турлари.

7.2.1. Чокларни боғлаш тизимлари (системалари)
Ғишт ва тошларни қатламларда жойлаштириш ва қатламларни маълум кетма-кетликда такрорланишини терим чокларининг боғлаш тизими дейилади. Мунтазам шаклдаги тошлардан териладиган қатламлар териш қаторлари дейилади.
Горизонтал чоклар ғишт учун ўртача 12мм қалинликка ва табиий тошлар учун 15мм қалинликка эга, вертикал чоклар эса ғишт учун 10мм қалинликка ва табиий тошлар учун 15мм қалинликка эга. Айрим чокларнинг йўл қўйиладиган қалинлиги 8дан 15мм гача йўл қўйилади.
Девор ва устунларнинг қалинлигини яримта ёки бутун ғиштнинг ёки тошнинг қалинлигига каррали қилиб қабул қилинади, бундан ¼ ғиштли арматураланган пардеворлар мустасно. Кўпчилик ҳолларда ғишт теришда ётқизиб терилади, яъни тўшамага терилади, айрим ҳолларда масалан, карнизларни теришда ғишт қирраси билан ён тўшама ёғи билан терилади.
Яхлит ғишт териш қалинлигини 0,5 ғиштга каррали қилиб белгиланади, шунинг учун деворларнинг қалинлиги қуйидагича бўлиши мумкин: бир ярим ғишт-38 см; икки ғишт-51 см; икки ярим ғишт-64 см; уч ғишт-77 см.
Териш қаторларининг баландлиги ғишт ёки тошлар баландлиги ҳамда қоришманинг горизонтал чоклари қалинлиги йиғиндисидан иборат. Қоришма қатламининг ўртача 12мм ва ғиштнинг 65 мм қалинлигида терма қаторининг баландлиги 77 мм ни, қалин ғиштнинг 88мм қалинлигида мос равишда 100 мм ни ташкил этади. Шундай қилиб, ғишт қалинлиги 65мм бўлганда 1м баландликдаги теришга баландлик бўйича 13 қатор, 88мм қалинликдаги ғиштда эса 10 қатор жойлашади.
Тошлар ва ғиштлар шаклининг тўғри тўртбурчакли бўлиши ва уларнинг стандартларга мувофиқ тайёрланиши теришнинг яхлитлигини ва монолитлигини таъминловчи конструкцияларда уларнинг жойланишининг маълум тартиби ва ўзаро боғлиқлигини белгилашга имкон берди. Бунга ғишт теришдаги боғланиш тизимлари бўйича териш ҳисобига эришилади.
Ишлаб чиқилган ва амалда қўлланиладиган боғланиш тизимлари теримни амалга ошириш қоидаларига мос келади. Тош териш учун вертикал, бўйлама ва кўндаланг чоклар боғламлари фарқ қилинади. Бўйлама чокларни боғлаш терилган жой девор бўйлаб янада юпқа ташкил этувчиларга ажралмаслиги ва терилган жойда қуйилган юкланишидан юзага келувчи кучланишнинг деворнинг бутун эни бўйлаб бир текис тақсимланиши учун зарур. Кўндаланг чоклар боғланиши терилган жойнинг қўшни участкаларига юкланишини қайта тақсимлашни ва бўлиши мумкин бўлган нотекис ёғинлар, температура деформациялари ва ҳ.к.лардан деворнинг монолитлигини сонлаб қолишни таъминловчи айрим ғиштлар орасидаги бўйлама боғланиш учун зарур. Кўндаланг чокларни боғлаш ва тиқма қаторлар билан, бўйлама чокларни боғлаш эса фақат қаторлар билан бажарилади. Асосий қўлланиладиган боғланиш тизимлари: бир қаторли, кўп қаторли ва тўртқаторли.