Ma’ruza mavzu

Generalizasiya turlari	Kartografik	Masofali	Dinamik
Avtomatik
Kartografik	Kartalar, planlar
Masofali	Foto va kosmofoto- kartalar	Aero va kosmik suratlar
Dinamik	Kartografik filmlar	Ko’p vaqtli suratlar seriyasi	Kinofilmlar
Avtomatik	Dialogli rejimda tuzilgan kartalar	Sintezlangan suratlar	EVM-kartografik filmlar va multiplikasiyalar	EVM-kartalar

Generalizasiya shakllari o’rtasidagi farq yaqqol ko’zga tashlanadi. Har bir turdagi asosiy jihatni ajratishga harakat qilsak, kartografik generalizasiya uchun bu ─ tanlash, masofali generalizasiya uchun ─ umumlashtirish, dinamik generalizasiya uchun ─ vaqt bo’yicha siqish, avtomatik generalizasiya uchun ─ silliqlashdir. Eng yuqori moslashuvchanlik va boshqaruvchanlikka kartografik generalizasiya ega bo’lsa, masofali generalizasiya eng oxirgi o’rinda turadi. Yana juda ko’p xususiyatlar va farqlarni sanab o’tish mumkin, biroq muhimi ─ umumiy belgilarni, qonuniyatlarni ko’ra bilish, ularning maqbul birikishini tanlay olish. Buning uchun generalizasiyaning gnoseologik xususiyatlariga e’tibor berish kerak.

Turli generalizasiya darajasiga ega bo’lgan kartalar va suratlardan foydalanish tajribasi bugungi kundayoq bir qator umumiy qoidalarni ta’riflash imkonini berdi.
Avvalambor shuni qayd etib o’tamizki, har qanday geotasvirlar generalizasiyasi faqatgina tasvirni yoyiltirish emas, balki sifat jihatdan yangi axborotning paydo bo’lishiga olib keladi. O’zgacha ifodalasak, generalizasiya ─ ma’lumotlarning muqarrar yo’qolishigina bo’lmasdan, balki qo’shimcha ma’lumotlarni olish va sifat jihatdan yangi qonuniyatlarni aniqlashga imkon beradi.
Bundan ikkinchi muhim xulosa kelib chiqadi: generalizasiya darajasining izchillik bilan oshirilishi geotasvirlarda yanada yirik geotizimlarning paydo bo’lishini ta’minlaydi. Darhaqiqat, yirik masshtabli geotasvirlarda yaxshi ajratiladigan lokal geotizimlar generalizasiya darajasining oshishi bilan mintaqaviy, keyin esa global maydonlardagi geotizimlar bilan almashinadi. Shuningdek, turli masshtabdagi bitta hudud geotasvirining tahlili turli tartibdagi geotizimlarni tadqiq qilish, ularning fazoviy iyerarxiyasini aniqlash vositasiga aylanadi, bu esa generalizasiyaning yana bitta muhim oqibatidir.
Nihoyat, ko’p marotaba tasdiqlangan dalilni keltiramiz: generalizasiya qilinish darajasi kuchaygani sayin voqyea-hodisalarning makon va zamondagi asosiy qonuniyatlari yanada aniqroq namoyon bo’ladi, vaqt jihatdan asosiy, eng kuchli va barqaror aloqalari ko’zga tashlanadi. Ularni ba’zan tizim hosil qiluvchi aloqalar deb ham ataydilar. Generalizasiya o’z mohiyatiga ko’ra mayda fluktuasiyalardan holi bo’lishga, tasvirlardagi tasodifiy xatolar va kamchiliklarni bartaraf etishga yordam beradi, buning oqibatida asosiy aloqalar go’yoki tozalangan ko’rinishga ega bo’ladi. Xuddi shunday tendensiya turli generalizasiya darajasiga ega bo’lgan kartalar va boshqa modellar bo’yicha bajarilgan approksimasiyalarda ham kuzatiladi.