Маъруза мавзу: Одам органлар системасининг онто

ихтиопсид мия
дейилади.
Рептилиалар
юксак умуртқалиларга киради ва янада фаол ҳаёт тарзи 
билан характерланади, шунга яраша бош миясини ҳамма бўлимларида, 
прогрессив ўзгаришлар руй берган. Олдинги мияси бош миянинг энг йирик 
бўлими бўлиб, ундан олдинги қисмга ҳид билиш думбоқчалари чиққан 
бўлади. Мия томи юпқалигича қолади, маълум қисмларида мия пўстлоқлари 
пайдо бўлади. Мия пўстлоғи примитив тузилишга эга. Етакчи ролни олдинги 
мия ўйнайди. Оралиқ мияси эпифиз ва гипофиз билан боғланган бўлиши 
билан бирга, яна ёруғлик таъсирларини қабул қиладиган дорсал ўсиқча-энса 
аъзосига эга бўлади. Ўрта мия етакчилик ролини йўқотади, кўриш маркази 
сифатида аҳамияти пасаяди, шу сабабли ўлчами ҳам камаяди. Бош миясидан 
12 жуфт бош мия нервлари чиқади.

Қушларни
нерв системаси, учишга мослашганлиги ва хилма хил 
муҳитларда яшаганликлари туфайли, рептилиаларга нисбатан янада тарақ- 
қий этган. Уларнинг бош миясини умумий ҳажми янада ошган, айниқса 
олдинги мияни. Қушнинг олдинги мияси – бу энг юксак етакчи марказидир. 

---

Ҳид билиш думбоқлари кучсиз ривожланган. Оралиқ мияси кичикроқ 
ҳажмда бўлиб, гипофиз ва эпифиз билан боғланган. Миячаси йирик, 
бурмалари кўп бўлади. Узунчоқ мияси рептилиаларники каби бўлади, Бош 
миясидан 12 жуфт бош мия нервлари чиқади.
Судралиб юрувчилар ва қушларда бош миянинг етакчи ҳамда ривожлан 
ган қисми олдинги миядир. Олдинги мия ривожланган ярим шарлардан 
иборат бўлиб, сиртқи тарафдан тўлиқ бўлмаган (оролча тарздаги) пўстлоқ 
билан қопланган. Шуни таъкидлаш керакки, олдинги мия, миянинг асоси 
(базиси) ҳисобига катталашади, уларла пўстлоқ олий нерв фаолиятида 
айтарли аҳамиятга эга эмас. Мазкур типдаги мия 
зауропсид мия
 
деб аталади. 
Зауропсид мия рептилиялар ва қушлар ҳулқ атворини мураккаб- лашишига, 
уларни атроф-муҳитнилг турли шароитларига мослашишига имкон беради.
Сут эмизувчиларда олдинги мия, бош миянинг энг тараққий этган 
бўлимидир. Турли сут эмизувчиларда унинг мутлақ ва нисбий ҳажми ҳар хил 
бўлиб, бир биридан кескин фарқ қилади.Олдинги миянинг ўзига хос томони 
– унинг устки томонини қоплаб олган, мия пўстлоғининг кучли 
ривожланганлигидир. Мия пўстлоғи барча сезги ва ҳаракатланиш орган-- 
ларидан келган таъсирларни анализ ва синтез қилади, одамларда эса олий 
нерв фаолиятининг физиологик асоси бўлиб ҳисобланади. Бош миянинг 
етакчи қисми катта ярим шарларни қоплаб турувчи кулранг қават - пўстлоқ 
ҳисобланади. Бундай типдаги мия маммал типдаги мия дейилади. 
Умуртқалилар бош мияси

---

Шундай қилиб сутэмизувчиларнинг бош мияси маммал типда тузилган 
бўлиб, унда бош мия ярим шарлари етакчи аҳамиятга эга. Бундан ташкари, 
ярим шарлар мия томининг пўстлоғи (олий нерв системаси) ҳисобига 
ривожланади. Пўстлокдаги эгатчалар ва бурмалар унинг сатхини кенгай 
тириш вазифасини ўтайди. Юқори сутэмизувчиларда мия фаолиятининг 
асимметриясини кўрсатиш мумкин: ўнг ярим шар образли тафаккурга, чап 
ярим шарлар эса абстракт тафаккурга жавоб беради.