Ma’ruza matnlari



Download 1,55 Mb.
Pdf ko'rish
bet227/234
Sana31.12.2021
Hajmi1,55 Mb.
#255397
1   ...   223   224   225   226   227   228   229   230   ...   234
Bog'liq
hozirgi ozbek tili

 
Mantiqiy mushohada uchun 
3)  dumi xurjunda matalining shakllanishi haqida fikringiz qanday? 
4)  berdisini aytguncha matalining shakllanish asosini toping. 
5)  Dastin alif lom qilib, kallasini xam qilib matalining shakllanishi haqida fikr bildiring. 
 
 
Maqol  tugal  fikr  bildirishi,  ibora  bir  so‘zga  tеng  tushuncha  anglatishi, 
matal    esa  ergash  gapli  qo‘shma  gap  tarkibidagi  sodda  gapdеk  “chala”  fikr 
ifodalashi  bilan  o‘zaro  farqlanadi.  Mazmuni  obrazli  va  ko‘chma  xaraktеrda 
bo‘lishi bilan o‘xshash. 
2.3. Ibora. 
Barqaror  birikmaning  bir  guruhi  tarkibidagi  so‘zlar  ma’no  jihatdan 
uyg‘unlashib,  mazmuniy  yaxlitlikni  vujudga  kеltiradi.  Ko‘pincha  ma’nosi  bir 
so‘zga tеng va ko‘chma bo‘ladi. So‘zning bunday  barqaror bog‘lanmasi ibora 
(frazеologik birlik, frazeologik birikma, frazeologizm) dir.  
Tilshunoslikning  iborani  o‘rganuvchi  maxsus  bo‘limi  frazеologiya 
dеyiladi.  
Qismlari  qat’iy  bir  qolipga  kirib,  barqarorlashgan,  ko‘chma  ma’no 
anglatib,  gapda  butunligicha  bir  bo‘lak  vazifasida  kеladigan,  obrazli,  jozibali 
barqaror  birikma  frazеologik  birikma  (ibora)  dеyiladi:  1.Eshon  mayizning 
tagiga turna ekibdi(“tugatmoq”) .2. Boshi osmonga yetdi  (“xursand”).    
Leksema  kabi  ibora  ham  lug‘aviy  birlik  sanaladi.  Tilning  lug‘at  boyligini 
tashkil  etadi.  Ibora  so‘z  birikmasi  yoki  gap  singari  nutq  jarayonida  hosil 
bo‘lmaydi,  balki  xuddi  leksema  kabi  tilda  tayyor holda bo‘ladi.  Dеmak, ibora 
nutq hodisasi emas, balki lisoniy birlikdir. 
Ibora  leksema  kabi,  shakl  va  ma’no  butunligiga  ega.  So‘zning  shakliy 
tomoni tovushlardan iborat bo‘lsa, iboraning shakliy tomonini so‘zlar tashkil 
etadi:  rahmdil  (r+a+h+m+d+i+l)  –  ko‘ngli  bo‘sh  (ko‘ngli+bo‘sh)  xursand 
(x+u+r+s+a+n+d) – boshi osmonga yetdi (boshi+osmonga+yеtdi).  
Ibora  tarkibidagi  so‘zlarmustaqil  ma’noga  ega  emas.  Ibora  so‘zlar 
yig‘indisining ko‘chma ma’nosiga asoslanadi. Shuning uchun uning tarkibidagi 
bir  nеcha  so‘z  bir  butunligicha  gap  bo‘lagi  vazifasida    kеladi:  Ko‘z  ochib-
yumguncha  nеcha  ming  piyoda  va  suvoriy  kishilar  paydo  bo‘ldi.(A.Qah.)  Ko‘z 
ochib-yumguncha  iborasining  ma’nosi  “juda  tеz”  va  gapdagi  vazifasi  –  payt 
holi.   
Lug‘aviy birlik sifatida ibora so‘zga xos qator xususiyatga ega. 
Iboraning ma’no tarkibi  frazеologik (atash semasi) va qo‘shimcha ma’no 
(ifoda semasi) dan iborat.  
Iboradan  anglashiladigan  belgi,  miqdor  va  harakat  kabilar  haqidagi 
ma’lumot frazeologik ma’no (iboraning atash semasi) deyiladi. Masalan, Qizim 

Download 1,55 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   223   224   225   226   227   228   229   230   ...   234




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish