Ma’ruza matnlari

 
 
Mustaqil o‘qish uchun 
Ma’no nozik masala 
Bir qarashda til birliklarining ma’nosi oddiyga o‘xshaydi. Biroq har bir sathda o‘z birliklarining 
ma’no sirlari bor.  
Leksikada 
so‘zlar birlik va ko‘plikda bo‘ladi deymiz: oyoq, uy, stul birlikda; qo‘llar, toshlar ko‘plikda; xalq, 
millat – jamlovchi ot. Lekin nega oyoq bitta predmetni anglatsa, Tovuq bir oyoqda turibdi deymiz? 
Demak,  oyoq  so‘zida  birlik  ma’nosi  ikki  marta  ifodalangan  ekan-da!Uy  toshdan  qurilgan  (bitta 
toshdanmi?)  
Morfologiyada 
Yoki  chaqaloqcha  so‘zini  olaylik.  Chaqaloq  aslida  “kichkina”  ma’nosiga  ega.  Lekin  unga 
kichraytirish-erkalash qo‘imchasini qo‘shamiz. Teshik so‘zida ham “kichik” degan ma’no bor. Ammo 
juda katta teshik degan birikmani qo‘llaymiz. 
Sintaksisda 
Sintaksisda ham bunday qiziq ma’nolarni ko‘rish mumkin. Masalan, Salim uyga bordi gapida 
bordi bir martalik harakatni ifodalagan.  Lekin uni ikki marta qo‘llasak-chi: Salim uyga bordi, bordi. 
Bordi  so‘zi  ikki  marta  qo‘llanganda,  ikki  marta  takrorlangan  harakatni  emas,  ko‘p,  tinimsiz 
harakatni ifodalaydi.