Ma’ruza matnlari


 LEKSEMA SEMEMASINING TARKIBI



Download 1,55 Mb.
Pdf ko'rish
bet174/234
Sana31.12.2021
Hajmi1,55 Mb.
#255397
1   ...   170   171   172   173   174   175   176   177   ...   234
Bog'liq
hozirgi ozbek tili

 
5. LEKSEMA SEMEMASINING TARKIBI 
 
Kalit tushunchalar 
nomema, sonema, semema 
 
O‘zlashtiriladigan tushunchalar 
sema, atash semasi, ifoda semasi, vazifa semasi, birlashtiruvchi belgi, farqlovchi belgi, 
relevant belgi, irrelevant belgi 
 
Sema  haqida.  Har  qanday  butunlik  qismlarga  bo‘linganligi  yoki 
qismlardan tashkil topganligi kabi leksemaning mazmuniy tomoni – sememasi 
o‘ziga  xos  elementlardan  –  semalardan  tashkil  topadi.  Sema  termini  grek 
tilidan o‘zlashgan bo‘lib, “belgi”, “ramz”, “ishora” degan ma’nolarni bildiradi.  
Semema  elementlar,  ya’ni  semalarning  o‘zaro  munosabatidan  tashkil 
topgan butunlik bo‘lib, bu jihatidan kimyoviy moddalarni eslatadi. Ma’lumki, 
kimyoviy  moddalar  molekula  bo‘lib,  ular  o‘ziga  xos  elementlar,  ya’ni 
atomlardan tashkil topadi. Bu atomlar miqdori yoki ular o‘rni boshqasi bilan 
almashsa,  yangi  molekula  –  modda  kelib  chiqadi.  Masalan,  H2SO4  (sulfat 
kislota) va H2SO3 (sulfid kislota) kabi. 
Sememalar  semalardan  tashkil  topadi.  Masalan,  aka  leksemasi  “bir 
avloddagi”,  “qon-qarindosh”,  “erkak”,  “mendan  katta”  semalaridan  tashkil 
topgan  bo‘lsa,  ular  bir  butun  holda  “bir  avlodga  mansub,  “men”ga  nisbatan 
katta,  erkak  qon-qarindosh”  sememasini  tashkil  qiladi.  Sema  semema  bilan 
qism-butun  munosabatidagi  tashkil  etuvchidir.  U  sememaning  eng  kichik 
ma’no  bo‘lakchasi  bo‘lib,  boshqa  tarkibiy  qismlarga  bo‘linmaydi.  Albatta,  bu 
tilshunoslikning  hozirgi  holatida  shunday.  Tilshunoslikning  bugungi  holati 
semani tarkibiy qismlarga bo‘lishga ehtiyoj sezgani yo‘q.  
Sememani  semalarga  ajratish  amaliy  ahamiyatga  ega.  Ma’nosi  yaqin,  zid 
ma’noli  yoki  ma’nodosh  leksemalarni  farqlash  va  izohlashda  semalarga 
tayaniladi. Shu boisdan tilshunoslik semalarning mohiyatini ochish, semaning 
turlarini ajratish va farqlash bilan jiddiy shug‘ullanadi. 
 

Download 1,55 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   170   171   172   173   174   175   176   177   ...   234




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish