Ma’ruza matnlari



Download 1,55 Mb.
Pdf ko'rish
bet171/234
Sana31.12.2021
Hajmi1,55 Mb.
#255397
1   ...   167   168   169   170   171   172   173   174   ...   234
Bog'liq
hozirgi ozbek tili

Guli Toirova 
 
 
4.Serqirralikning leksema semantik strukturasida namoyon bo‘lishi. 
Har  qanday  lisoniy  birlik  serqirra  mohiyatli  bo‘lib,  buuning  kamida  ikki 
paradigmaga kirishini ta’minlaydi. Leksema birdan ortiq tushunchani qamrab 
olgan  ekan,  bunda uning  serqirraligi yanada  kuchayadi.  Masalan,  uzum,  o‘rik 
leksemasi  o‘zida  bir  necha  tushunchani  saqlar  ekan,  bu  bilan  u  kamida  ikki 
lug‘aviy paradigmaga kiradi (20-jadval): 
  20-jadval 
Uzum 
 
Uzum 
Tok 
o‘rik 
Zardoli 
o‘rik 
 
Birinchi  paradigmada  uzum  leksemasi  bir  denotati  asosida  meva  va 
boshqa  bir  denotati  asosida  esa  daraxt  nomini  ifodalovchi  otleksema  bilan 
uyadoshlik qatori hosil qilsa, ikkinchi paradigmada o‘rik leksemasi bir ma’nosi 
bilan  zardoli,  ikkinchi  ma’nosi  asosida  turshak  leksemasi  bilan  ma’nodoshlik 
munosabatida bo‘ladi. 
Leksema  tarkibida  birdan  ortiq  tushuncha  mujassamlashganda  leksema 
turli  sintagmatik  qurshovga  kiradi.  Masalan,  yuqorida  tilga  olingan  olma 


Ma’ruza matnlari.  
 
105 
leksemasida  ikkita  (“meva”,  “daraxt”)  tushuncha  mavjud  bo‘lib,  u  har  bir 
ifodalagan tushunchasi asosida ham boshqa-boshqa, ham umumiy qurshovga 
ega bo‘lishi mumkin. 
Olmani  kesdik  sintaktik  qurshovida  olma  qaysi  tushuncha,  denotatni 
anglatayotganligi  muayyanlashmaydi.  Biroq,  olmani  ekdik,  olmani  yedik 
sintagmatik  qurshovida  atalayotgan  denotat  farqlanayotganligi  sezilib  turadi 
(birinchi  qurshovda  “daraxt”,  ikkinchisida  “ho‘l  meva”).  Кo‘rinadiki,  leksema 
birdan ortiq tushunchani ifodalaganda har  bir tushunchaga  mos  sintagmatik 
qurshov  mavjudligi  ham  anglashiladi.Bular  semema  leksema  lisoniy 
mohiyatining alohida sinonimik va sintagmatik qurshovga ega bo‘lgan turidir, 
degan xulosaga olib keladi. 
 

Download 1,55 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   167   168   169   170   171   172   173   174   ...   234




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish