Ma`ruza matni

Leonardo  da  Vinchi,  Mikelandjelo,  Buanorotti,  Rafael  Santi,  Kamoliddin  Behzod, 

Albrext Dyurer, Shoon, Rubeks, Ivanov, Sopojnikov, Losenko, O’rol Tansiqboev, Malik 

Nabiev, Raxim Axmedov.   

  Behzod  Kamoliddin  (1455-Xirot-  1536)-  buyuk  miniatyurachi  musavvir,  Sharq  uyg`onish 

davri  etuk  sanatkori.  Hirot    miniatyura  maktabi  asoschisi;  muzahhiblar  etakchisi,  ustozi. 

«Ikkinchi  Moniy»  degan  faxriy  unvonga  sazovor  bo’lgan.  Tarixchilardan  Mirzo  Muhammad 

Xaydar  Do’st  Muhammad  va  Qozi  Ahmadning  malumotlariga  ko’ra  Behzodni  Sulton 

Husaynning kitobdori Mirak Naqqosh o’z tarbiyasiga olgan. 

Behzod  musavvirlikni  Pir  Sayd  Ahmad  Tabriziydan  o’rgangan,  o’z  ijodida  musavvir  Xalil 

Mirzo Shohruhiy badiy uslubini davom ettirib, uni rivojlantirgan va kamolga etkazgan. Bunda  

Alisher  Navoiyning  murabbiylik  faoliyati  ham  hal  qiluvchi  ahamiyatga  ega  bo’lgan. 

Navoiyning  shaxsiy  kutubxonasida  o’sha  davrning  etuk  sanatkorlari  Mirak  Naqqosh,  Hoji 

Muhammad  kabi  musavvirlar,  Hofiz  Muhammad,  Zayniddin  Mahmud,  Sulton  Muhammad 

Nur  kabi  xattotlar  ijod  bilan  band  bo’lganlar.  Behzod  shu  kutubxonada,  ayniqsa,  xattot 

Sultonali  Mashhadiy  va  Yoriy  Muzakkib  bilan  yaqin  ijodiy  hamkorlikda  bo’lgan.  Behzod 

ijodining mavzu doirasi, qahramonlari shu erda - Navoiy va boshqa sanatkorlar tasirida kamol 

topgan. 

           Behzod musavvir sifatida tanilgach, Sulton Xusayn saroyiga xizmatga chaqirilgan. 1487 

Sulton  Xusayn  farmoni  bilan  Behzod  saltanat  kutubxonasiga  rahbar  etib  tayinlangan. 

Keyinchalik  bu  joy  o’z  davrinig  badiy    akademiyasiga  aylandi.  Uni  mutaxassislar 

«Nigor’xonayi Behzod » yoki «Behzod akademiyasi» deb ataganlar. Musavvir Xirotda Navoiy 

va  Sulton  Xusayn  hayotlik  davrida  qizg`in  ijod  bilan  band  bo’ldi,  ko’plar  mo’tabar 

qo’lyozmalarni  yaratishga  rahnomalik  qildi,  malum  k,ismini  jofisrasmlar  bilan  ziynatlashda 

shaxsan  ishtirok  etdi,  qator  zamondoshlarining  -  Navoiy,  Jomiy,  Sulton  Xusayn  va 

boshqalarning chehrakumoylarini yaratdi, bir guruh yoshlarga rassomlik sirlarini o’rgatdi. 

         1507  -  10  -  yillarda  Behzod  Xirotni  egallagan  Muhammad  Shayboniyxon  xizmatida 

bo’ldi.  Bu  davrdan  bizgacha  Behzod  yaratgan  Shayboniyxon  portreti  etib  kelgan.    1510  yil 

Xirot shahri safaviylar qo’liga o’tadi. 1520 yilda Shoh Ismoil yosh shaxzoda Taxmosibga rasm 

o’rgatish uchun Behzodni o’z saltanati poytaxti Tabriz shahriga taklif etadi. 

1522 yil esa maxsus farmon bilan rassomni o’z kutubxonasidagi kitobat ahli (kotib, naqqosh, 

muzahhib,  jadvalkash,  halkor,  zarko’p,  lojuvardshuy  va  boshqalar)ga      mutasaddi  etib 

tayinlaydi.    1524  yil  Shox  Ismoil  vafotidan  keyin  Shox  Taxmosib  davrida  ham  Behzod  katta 

obro’  va  e’tiborga  ega  bo’lgan.  Tabrizda  Behzod  Sulton  Muhammad  Og`a  Mirak  va  Mir 

Mansur  kabi  musavvirlar  bilan  hamkorlikda  ijod  qildi.  Qozi  Ahmadning  ma’lumotiga  ko’ra 

Behzod hayotining oxirida ona shahri Xirotga qaytgan va shu erda vafot  etgan. Musavvirning 

qabri  quhi  Muxtor  (Murot  tog`i:  Avg`oniston  hududida)  ming  xushmanzara  joyda.  O’rta 

sharqda  17-asrgacha  rassomchilikda    asosiy  taraqqiyot  yo’nalishini  belgilab  bergan  Behzod 

ijodi  uning  zamondoshlari  tomonida  yuqori  baholangan  Behzod  o’zidan  oldingi  rassomlar 

an’analari  davom  ettirdi  va  boyitdi.  Asarlarning  tarixi  murakkab,  Yorqin  harakatga  boy, 

yorqin,  jozibador  ranglardan  tushirilgan  bo’lib  ular  o’zaro  uyg`un.  Tabiat  jonli  hayot 

manzaralari aniq va haqqoniy ishonarli va ta’sirchan tasvirllangan. Chiziqlar nihoyatda nozik, 

ranglar  nafis  ishlangan.  Portretlarda  insonning  ma’naviy  qiyofasi,  ruxi,  his-tuyg`ulari,  xulq-

atvorini aks ettirishga ahamiyat bergan. 

         Sa’diyning  «Bo’ston»  asari  qo’lyozmasi  (1478  Dublindagi  chestr  biti  kutubxonasida) 

rasmlari:  Attornin  «Mantiq  ut-  mayr»  asari  qo’lyozmasiga  (1483  yil  Nyu-Yorkdagi 

Metropolitin  muzeyida)  1487  yil  chizilgan  rasmlar:  Navoiyning  «Hamsa  »  qo’lyozmasiga 

(1485  Osforddagi  Bodli  kutubxonasi  va  Manchesterdagi  Jon  Reylondos  kutubxonasida)