Ma'ruza matni doc

11.3-савол. Суякли балиқлар синфининг морфо-физиологик 
хусусиятлари. Балиқларнинг экологияси, халқ хўжалигида 
аҳамияти. Ўзбекистон балиқлари. 
Суякли балиқлар умуртқалиларнинг энг йирик синфи бўлиб ҳисобланади. 
Уларнинг 20 мингга яқин турлари маълум. 
Суякли балиқлар тоғайли балиқлардан келиб чиққан. Ганоидли (ганоид 
тангачали) деб аталувчи энг қадимги суякли балиқлар бундан тахминан 350 млн. 
йил олдин палеозой эрасининг охирги даврларида (девон) пайдо бўлган. 
Уларнинг териси қалин тангача ва бошқа оғир суяк ҳосилалари билан 
қопланганлиги туфайли сузишга унча етарли мослашмаган бўлган. Биринчи 
суякли балиқлар мезозой эрасининг бошида (190 млн. йил олдин) пайдо бўлган 
бўлсада, эволюцияси жуда суст борган ва фақатгина бўр даврининг 2-ярмига 
келиб (тахминан 120 млн. йил олдин) у тезлашган. Суякли балиқларнинг асосий 
қисми эндиликда тез сузишга мослашган. 
Ташқи тузилиши. Тез сузувчи турларининг тана шакли торпедасимон, 
яъни узунчоқ, гавдаси эса унча баланд эмас. Сув остида кам ҳаракатга эга бўлган 
турларида тана шакли бирмунча яссилашган. Териси бир-бири устига жойлашиб 
турадиган суяк тангачалар билан қопланган. Тангачалар юпқа пластинкалардан 
иборат бўлиб, анча енгил ва балиқларнинг сузишини осонлаштиради. Тангачалар 
сони ҳар бир турда кўндаланг ва бўйлама чизиқлар қаторларида бир хил бўлади. 
Балиқларнинг ёши ошган сари тангачалар кўпаймайди, балки уларнинг ҳажми 
катталашиб боради. Совуқ пайтларда балиқлар ҳам, уларнинг тангачалари ҳам 
ўсишдан тўхтайди. Шу сабабли тангачаларда йиллик халқалар ҳосил бўлади. 
Ушбу халқалар сони эса балиқларнинг ёшини билдиради. 
Суякли балиқларда 3 типда тузилган тангачалар мавжуд: 
Циклоид - доира шаклда 
Ктеноид - майда тишли 
Ганоид - қалин қаватли 
Балиқларнинг териси шилимшиқ модда ва пигментли ҳужайра (балиқларга 
турли ранг берувчи) ишлаб чиқувчи безларга бой бўлади. 
Танасининг узунлиги турлича - бир неча см дан бир неча м гача. Суякли 
балиқлар ичида майда турлари жуда кўп учрайди. Шу сабабли суякли 
балиқларни жуда кичик сув ҳавзаларида ҳам учратиш ёки уларни аквариумларда 
уй шароитида сақлаш ва кўпайтириш мумкин.