Ma’ruza mashg’ulotlari 3-semestr 2- kurslar uchun prezentatsiya

1.3.6. Ko‘p o‘lchovli guruhlash usullari 
Ko‘p o‘lchovli guruhlash kombinatsion guruhlashga nisbatan qator afzalliklarga ega.
Kombinatsion guruhlashni qo‘llash uchun muhim shart – o‘rganilayotgan to‘plam juda ko‘p, 
jumladan yuzlab-minglab birliklarni birlashtirishi lozim. Bu usulda guruhlash asosi qilib olinadigan 
belgilar soni ko‘paygan sari tuziladigan guruhlar soni geometrik progressiya bo‘yicha oshib boradi.
Ko‘p o‘lchovli tasniflashning eng oddiy usuli to‘plam birliklarini ko‘p o‘lchovli o‘rtacha 
miqdorlar asosida guruhlashdir. 
Ko‘p o‘lchovli o‘rtacha miqdor deb har bir to‘plam birligi uchun uning bir to‘da miqdoriy 
belgilari asosida hisoblangan o‘rtacha ko‘rsatkich yuritiladi. Turli belgilar absolut qiymatlarini 
qo‘shib bo‘lmagani uchun dastlab ularning nisbiy qiymatlari aniqlanadi. So‘ngra, barcha belgilar 
uchun hisoblangan nisbiy ko‘rsatkichlar qo‘shiladi va natijada har bir birlik uchun ko‘p o‘lchovli 
o‘rtacha miqdor hosil bo‘ladi, ya’ni: 






K
j
j
ij
k
j
ij
k
x
x
k
1
1
/
)
(


Bu erda:

- birlik uchun ko‘p o‘lchovli o‘rtacha ko‘rsatkich; 
X
ij
– i-birlik uchun x
i 
belgisining qiymati; 
x
j
– x
j 
belgining o‘rtacha to‘plam (yoki standart) bo‘yicha qiymati; 
k – belgilar soni; 
j - belgi tartib soni (nomeri); 
i - to‘plam birligining tartib soni (nomeri). 
Ko‘p o‘lchovli tasniflashning asosliroq usuli klaster tahlilidir. Usul nomi inglizcha the 
cluster so‘zining ildizidan kelib chiqadi. Bu so‘z sinf, guruh, to‘da ma’nosiga ega. Klaster so‘zi 
matematikadagi «to‘plam» tushunchasiga ma’nodoshdir, chunki ayrim sinflar faqat bir xil 
hodisalarni (matematikada sonlar olgani kabi) o‘z ichiga oladi, ammo matematikadagi to‘plamdan 
farqli o‘laroq ular bo‘sh bo‘lishi mumkin emas.