Ma’ruza: Kukun materiallardan buyumlar tayyorlash

16.3.Prokatlash. Zagatovkalarni termik ishlash va yakunlovchi ishlov berish.

16.3.1.Ekstruderlash- Zagotovkani shakllash jarayoni bo’lib, bunda shixtani matritsani teshigidan itarib o’tkaziladi. Bu usulda poroshok shixtasi plastifika (parafin, vosk) aralashtiriladi. Ularning miqdori shixtani og’irligini 10-12 % ni tashkil etadi. Presslash natijasida simlar, har xil kesimli profillar olinadi. Ichi bo’sh zagotovka olish uchun matritsaga yoki puasonga opravkalar o’rnatiladi.


16.9-rasm. Ekstruderlash protsessining sxemasi.



Yoyish. Ish unumi katta va kelajagi porloq bo’lgan usul bo’lib,bunda turli-tuman zagotovkalar olish mumkin.
Prokatkalashda kukun shixta gorizantal o’k bo’yicha aylanuvchi juvalar orasidan ezilib o’tkaziladi. Bu usul bilan Fe, Ni, zanglamas Po’lat va boshqa metall qalinligi 0.02-3.0 mm gacha, kengligi 300 mmli g’ovak va kompakt lentalar polosalar listlar olinadi.


16.10-rasm. Kukunlarni yoyish.

Yoyish jarayonning pishirish bilan bir vaktda bajarish mumkin. Buning uchun olingan zagotovka pech orkali o’tkaziladi va juvalar orasidan o’tkazilib kalibirlanadi.

Prokatlash bilan ikki katlam-biometal olish mumkin.
Buning uchun bunkerga to’siq o’rnatilib, kukunlarni ajratib turiladi.

16.11-rasm. Bimetal olish sxemasi.

Zagotovkani pishirish. Olingan zagotovkani mexanik puxtaligini oshirish uchun ular pechlarda pishiriladi.
Bu operatsiya elektr pechlarida neytral yoki ximoyalangan muxitda 30-90 minut davomida asosiy komponentning 2/3 erish temperaturasida pishiriladi. Detalni aniqligi va tozaligi kalibirlash va mexanik ishlov natijasida erishiladi.
Pishirilgan zagotovkalarni yunish, frezerlash, teshish mumkin.
Kukunsimon metallurgiya bilan olingan detal va zagotovkalar g’ovak bo’lganligi uchun moylovchi va sovutuvchi suyuqliklar qo’llanilmaydi, chunki g’ovaklarga kirib olib ichki korroziyalarga sabab bo’ladilar.


16.11-rasm quyma zagotovka bilan pishirilgan zagotovkani tannarxini harakteristikasi
1-Quyma zagotovkaning tannarxi
2- Pishirilgan buyumning tannarxi . Pishirilgan zagotovkalar termik ishlov operatsiyalarini hamma turlarini bajarish mumkin. Hozirgi vaqtda poroshokli metallurgiya bilan zagotovka, detal buyum olmaydigan sanoat tarmog’ini aytish kiyin.