Ma'ruza konstitutsiya doc

3.  O’zbekiston Respublikasi “Prokrutura to’g’risida”gi qonun. 1992 yil 9-
dekabr. O’zbekiston yangi Qonunlari 7-soni T. “Adolat”  1993 yil. 
4.  I.A. Karimov “O’zbekiston XXI asrga intilmoqda”. T. “O’zbekiston”. 1998 
yil.  
5.  “O’zbekiston Respublikasini Vazirlar mahkamasi to’g’risida”gi qonun 1993 
yil 6 may. O’zbekistonning yangi qonunlari 6-son. T. “Adolat” 1994 yil.  
Iqtisodiy va ijtimoiy huquqlar tizimi. 
 Iqtisodiy  va  ijtimoiy  huquqlar  fuqarolarning  normal  turmush  kechirishini 
ta'minlovchi,  yashash  uchun  ma'lum  darajada  uzining  moddiy  va  ma'naviy  ehtiyojini 
qondiruvchi huquqlardir. 
Fuqarolarning iqtisodiy va ijtimoiy sohadagi huquqlari O`zbekiston Respublikasi 
Konstitutsiyasining IX-bob, 36-42-moddalarida kursatilgan bulib, ular: 
- shaxslarning mulkdor bulish huquqi; 
- mehnat qilish, erkin kasb tanlash huquqi; 
- adolatli mehnat sharoitlarida ishlash, ishsizlikdan himoyalanish huquqi; 
- dam olish huquqi; 
- qariganda, mehnat layoqatini yuqotganda iqtisodiy ta'minot olish huquqi; 
- malakali tibbiy xizmatdan foydalanish huquqi; 
- bilim olish huquqi; 
-  ilmiy  va  texnikaviy  ijod  erkinligi,  madaniyat  yutuqlaridan  foydalanish 
huquqlaridan iborat. 
Davlatimizda utkazilyotgan iqtisodiy islohotlar, bozor iqtisodiyoti, tadbirkorlikka 
keng  yul  ochish,  mulkchilikning  turli  xil  shakllarini  muhofaza  qilish  natijasida 
davlatimiz  bu  huquqlarning  amalga  oshishini  tobora  kengroq  kafolatlab  bormoqda. 
Mulkdor  bulish  huquqi–O`zbekiston  Respublikasi  Konstitutsiyasining  36-moddasiga 
kura: Har bir shaxs mulkdor bulishga haqli. Bankka quyilgan omonatlar sir tutilishi va 
meros  huquqi  qonun  bilan  kafolatlanadi.  Mulkdor  bulish  huquqi,  mulk  bilan  bog`liq 
shaxsiy  va  tadbirkorlikka  oid  bo’lgan  munosabatlarning  barchasi  O`zbekiston 
Respublikasi  Fuqarolik  Kodeksi  bilan  tartibga  solinadi.  O`zbekiston  Respublikasi 
Fuqarolik  Kodeksining  birinchi  qismi  1995  yil  11  dekabrda  va  1996  yil  29  avgustda 
ushbu  Kodeksning ikkinchi  qismi  tasdiqlandi va  1997  yilning 1  mart  kunidan boshlab 
kuchga kirdi. Mulk huquqi – shaxsning uziga qarashli mol-mulkka uz xohishi bilan va 
uz  manfaatlarini  kuzlab  egalik  qilish,  undan  foydalanish  va  uni  tasarruf  etish, 
shuningdek  uzining  mulk  huquqini,  kim  tomonidan  bulmasin,  har  qanday  buzilishini 
bartaraf etishni talab qilish huquqidan iboratdir. Mulk huquqi muddatsizdir. 
Fuqarolik  Kodeksida  –  O`zbekiston  Respublikasi  Konstitutsiyasiga  amal  qilgan 
holda,  mulkning  utmishda  Sobiq  ittifoq  davrida  mulkchilikka  bo`lgan  davlat 
monopoliyasiga barham berildi. FKning 167-moddasiga binoan mulk shakllari xususiy 
mulk va ommaviy mulkka bulinadi. Sobiq ittifoq davridagi qonunlarda fuqarolar faqat 
PDF created with pdfFactory trial version 
www.pdffactory.com

---

 
39 
shaxsiy  mulklar  –  uy-ruzg`or  buyumlari,  shaxsiy  iste'mol  mollari,  yordamchi  xujalik 
asbob-uskunalari, turar joy, mehnat jamg`armasi bulishi mumkin edi.  
Ishbilarmonlik bilan shug`ullanishga va xususiy mulk egasi bulishga yul quyilmas 
edi.  O`zbekiston  Respublikasi  Konstitutsiyasi,  Fuqarolik  Kodeksi  va  O`zbekiston 
Respublikasining  «Mulkchilik  tug`risida»gi  Qonuni  fuqarolarning  xususiy  mulkka  ega 
bulish  huquqini  mustahkamlaydi.  Konstitutsiyaning  VII-bobi  «Jamiyatning  iqtisodiy 
negizlari»  deb  nomlanib,  unda  bozor  iqtisodiyotining  negizini  xilma-xil  shakllardagi 
mulk  tashkil  etishi,  xususiy  mulk  boshqa  mulk  shakllari  kabi  daxlsiz  va  davlat 
himoyasida  ekanligi  hamda  mulkdor  mulkiga  uz  xohishicha  egalik  qiladi,  undan 
foydalanadi  va  uni  tasarruf  etadi  deb  belgilangan.  Lekin  asosiy  Qonunimizga  binoan, 
mulkdor  uz  mulkidan  foydalanishda  ekologik  muhitga  zarar  yetkazmasligi,  fuqarolar, 
yuridik  shaxslar  va  davlatning  huquqlarini  hamda  qonun  bilan  quriqlanadigan 
manfaatlarini  buzmasligi  shart.  O`zbekiston  Respublikasi  Konstitutsiyasining  37-
moddasiga  binoan  har  bir  shaxs  mehnat  qilish,  erkin  kasb  tanlash,  adolatli  mehnat 
sharoitlarida ishlash va qonunda kursatilgan tartibda ishsizlikdan himoyalanish huquqiga 
egaligi,  dam  olish  huquqi  (38-modda),  ijtimoiy  ta'minot  olish  (39-modda),  malakali 
tibbiy xizmatdan foydalanish (40-modda) huquqlari belgilangan va kafolatlangan. Inson 
va fuqarolarning bu huquqlari urta maxsus, kasb-hunar ta'lim muassasalari urganiladigan 
«Davlat va huquq asoslari» fanining huquq sohalarida keng va atroflicha urganiladi.