maruza. Kirish. Neft va gaz geologiyasi soat

Yer qobig‘ining bosimi va harorati

Qatlam sharoitida neft, gaz va suv doimiy ravishda bosim ostida bo‘ladi. Bu bosim qatlam bosimi deb ataladi. Qatlam energiyasining zahirasi, qatlam sharoitidagi neft va gazning hossalari qatlam bosimiga bog‘liq bo‘lib, bu bosimning kattaligi mahsuldor qatlamning joylashish chuqurligi va uning ustki qismidagi tog‘ jinslari tarkibi, tektonik kuchlar, harorat va shu uyumda sodir bo‘ladigan kimyoviy jarayonlar mexanizmlari kabi omillarga bog‘liq.

Uyumda joylashgan neft va gazga tog‘ bosimi tog‘ jinslarining meneral tarkiblari orqali o‘zatiladi. Suyuqlik va gazlarni o‘tkazmaydigan bekituvchi tog‘ jinslari qatlamda anomal tog‘ bosimini hosil qiladi va bu bosim miqdori bo‘yicha gidrostatik bosimdan yuqori bo‘ladi. Gidrostatik bosim tektonik kuchlarga nisbatan taqqoslanganda, qatlam bosimining ko‘tarilishiga yoki pasayishiga olib kelishi mumkin.

Qatlam sharoitidagi harorat ta’sirida tarkibi neft va gazdan iborat bo‘lgan murakkab uglevodorodlarning parchalanishi natijasida juda ko‘p turdagi oddiy uglevodorodli molekulalar paydo bo‘ladi. Natijada suyuqlik va gazlarning hajmi kengayadi va bunga mos ravishda qatlam bosimi ham oshadi.

Haroratning o‘zgarishi turli tarkibdagi uglevodorodlarning o‘zaro kimyoviy reaksiyalarini sodir etadi va bu reaksiyalar natijasida hosil bo‘lgan mahsulotlar qatlamning sementlanishiga va tog‘ jinslari g‘ovakligi o‘lchamlarining kichrayishiga olib keladi. Bunga mos ravishda ajratilgan qatlamda bosimning o‘z-o‘zidan ko‘tarilishi yuzaga keladi.

Qatlamdagi suyuqlik va gazlarning zichliklari ma’lum bo‘lsa, qatlam bosimining qiymatini hisoblash yo‘li bilan aniqlash mumkin. Agar quduq suyuqlik bilan to‘ldirilgan va hech qayerga oqib ketmasa, unda qatlam bosimi gidrostatik bosim kabi quyidagi formula orqali aniqlanadi: