Ma’ruza. Kirish. Diagnostikalash atamalari va usullari

1.2. Mashina holatini

boshqarish
Ishlatishni to‘g‘ri tashkil etish, ya’ni ba’zi davrlarning al­mashishi va davo­miyligi mustahkamlikning ko‘p ko‘rsatkich­larini belgilaydi, bu ishla­tish davrida detallarning buzilmasdan ish­lashi va uzoq muddat ishga yaroqlilik qobiliyatini saqlab qo­lish­ga imkon yaratadi. Mashinalarni ishlash davriyligiga qarab turkum­lanishi ehtimoli 2-jadvalda keltirilgan.

Ishlatilish turkumining xususiyati ta’mirlash tizimini, ta’­mir­lash sikli­ning tarkibini va ba’zi ta’mirlash ishlarining ma’no­sini belgilaydi. Ya’ni imkon boricha qisqa vaqt va mablag‘ sarf­lab, mashinaning ishlash dav­rida ishga qobiliyatli xususiyatini saqlab qolish imkonini yaratish.

Bulardan tashqari mashinaning ma’lum vaqt davomida ishlashining ko‘r­satkichlaridan biri – uning buzilmasdan ishlash davomiylik vaqtidir. Masalan, avtomobillar uchun – bu vaqt reja­viy TXK oralig‘i bo‘lsa, qish­loq xo‘jaligi mashinalari uchun esa – mavsumda buzilmasdan ishlash muddati hisoblanadi. Mavsu­miy ishlaydigan mashinalarning buzilmas­dan ishlash ehti­moliga, saqlanayotgan vaqtda ham ishga tayyorlik holatida bo‘lish imkoni hisoblanadi.

Mashinalarning ishlash davriyligi

2-jadval

Guruh	Mashina ishlashi davridagi ishning davomiyligi	Ishlash vaqtida ruxsat etilishi mumkin		Buzilmasdan ishlash davomiyligi	Mashina turlari
		Ta’mir-lash	TXK
I	Ishlatilish davrida tinimsiz ishlashi	-	Q	To‘liq ishlatilish davri	GES turbinalari, fazoviy raketalar
II	Davriy yoki tinimsiz ishlash, ruxsa etilgan vaqtlarda to‘xtash	Q	Q	Ta’mirlash oralig‘ida	Texnologik mashinalar (metallga ishlov beruvchi dastgohlar va sh.k.)
III	Mavsumiy ishlash	-	Q	Mavsum davomida	Qishloq xo‘jaligi mashinalari, daryo transporti
IV	Davriy ishlash	-	Q	Ishning davriy vaqti bo‘yicha	Transport mashinalari (avtomobil, samolyot, lokomotiv)

Mashinalarning mustahkamligi ishlatilish va ishlash shart­-sharo­itiga bog‘­liq bo‘ladi.

Mashinani ishlatish davrida turlicha yuklanishi, tezligi, haro­rati, atrof-muhitning namligi, changlanganligi va shularga o‘x­shash ta’sir etuv­chi omillar, mahsulotni chiqarish ko‘rsat­kich­larining tasodifan o‘zga­­rishiga olib kelishi mumkin.

Mashinalarning ishlash qobiliyatiga atrof-muhit sezilarli ta’sir ko‘r­sa­tadi, bunday holatlar mashinani ishlab chiqargan korxona tavsiya­sida­gi sharoitlaridan farq qilganda yaqqol ko‘zga tashlanishi mumkin. Ayniq­sa, bu sifat o‘zgarishlar turli ob-havo sharoitida ishlovchi mashina va qishloq xo‘jaligi mashinalarida ancha sezilarli namoyon bo‘ladi.

Odatda, quvvatning ortishi va kamayishi natijasida, bu ko‘rsatkich­lar­ga nisbatan dvigatelning detallari yeyilishi ortadi. Shu sababli mashina va qishloq xo‘jaligi mashinalarini ishlatishda yeyilish asosiy omillardan biri hisoblanadi.