Маъруза Кинематика. Ҳаракати мунтазам. Ҳаракати номунтазам. Шитоб. Нақша

4.Ҳаракати росткахаттаи нуқтаи материали. Агар ҷисм аз рӯи хатти рост ҳаракат карда истода бошад нормал ташкилдиҳандаи шитоб сифри мешавад, тангенсиал ташкилдиҳандаи шитоб ба шитоби лаҳзаги баробар мешавад ().
Ҷисм аз рӯи хати рост бо шитоби доимий (a=const) ҳаракат карда истода бошад, ингуна ҳаракатро, ҳаракати ростхаттаи мунтазам тағъирёбанда, агар а>0 бошад тезшаванда бошад, a<0 мунтазам сустшаванда меноманд. Он гоҳ шитоби лаҳзаги ба шитоби миёнаи дар вақти дилхоҳ ёфташуда баробар мешавад
a=
аз ин ҷо 𝜗= (5) мешавад. Дар ин формула суръати ибтидои, 𝜗-суръати интиҳои аст. Он гоҳ дар қисми дилхоҳи роҳ қиймати суръати миёна

мешавад, аз ин ҷо S= (5a) . Аз формулаҳои (5) ва (5a)
S= = (6)
мешавад. Ин формула ифодае мебошад, ки ба воситаи он дар ҳаракати ростхаттаи мунтазам тағъирёбанда роҳи тайкардашуда ҳисоб карда мешавад.
Формулаҳои (5) ва (6) –ро ҳамҷоя карда вобастагии суръат ва шитобро муайян мекунем,
(7)
Ҳангоми ҳаракати ростхаттаи мунтазам ва a=0 буда, роҳ аз рӯи формулаи S=𝜗t (8) ҳисоб карда мешавад.
5.Ҳаракати гирдхаттаи нуқтаи материали. Ҳаракати мунтазами нуқтаи материалиро аз рӯи доира дида мебароем, ин гуна ҳаракатро ҳаракати мунтазами гирдхатта меноманд. Дар ҳаракати гирдхаттаи мунтазам самти суръат тағъир намеёбад. Он гоҳ тангенсиал ташкилдиҳандаи шитоб цифри мешавад ва шитоби нормали ба шитоби марказрав (а_м.р) бармегардад. Қиймати шитоби марказравро муайян мекунем. Бигузор нуқтаи материали дар давоми вақти аз нуқтаи А ба нуқтаи В кӯчида, қиймати суръаташ аз то тағъир ёфтааст. Фаҳмост, ки дар ин гуна ҳаракат самти суръат тағъир ёфта, модулаш не яъне = мешавад. Он гоҳ радиус вектори нуқтаи материали ба кунҷи тоб мехӯрад.

Тағъироти вектори суръатро муайян мекунем. Азбаски DCOA, BC⊥BO аст, кунҷҳои 𝜗 ва бинобарон секунҷаҳои АОВ ва ВСD ба ҳамдигар монанд аст. Бинобар он буда, мешавад. Он гоҳ мувофиқи таърифи шитоб
a=
буда, 𝜗 ва R доимий ва а= а_м.р буданашро ба назар гирифта
a=
буданашро меёбем, яъне шитоби марказрав а_м.р