Maruza ka ki

Magnitli disklar – vinchesterlar 
Magnitli disk - alyuminiydan (yoki shishadan) tayyorlangan, magnit qavat bilan 
qoplangan bir yoki bir nechta doirasimon yuzalardan iborat bo‘ladi. Ushbu magnit 
disklarning diametrlari avvallari 50 sm bo‘lgan, hozirda ularning diametrlari 3 sm dan 
12 sm gacha qilib ishlab chiqarilmoqda. Noutbuk va netbuklardagi disklarning 
diametrlari esa 3 sm dan ham kamayib bormoqda. 2.17-rasmda magnitli disk 
yo‘lkasining konfiguratsiyasi keltirilgan. 
Yo‘lka (rus tilida – 
дорожка
) deganda, disk to‘liq bir marotaba aylanishi 
natijasida, unga yozilgan bitlar ketma-ketligi tushuniladi. Har bir yo‘lka ma’lum bir 
uzunlikdagi sektorlarga bo‘lingan. Odatda har bir sector 512 bayt (4096 bit) hajmdagi 
ma’lumotlardan iborat bo‘ladi. Yo‘lkada ma’lumotlardan avval, yozish-o‘qish 
qurilmasini sinxronlash uchun mo‘ljallangan preambula (preamble) joylashgan 
bo‘ladi. Ma’lumotlardan keyin esa, xatolarni to‘g‘irlash kodi ECC (Error-Correcting 
Code, rus tilida - 
код
исправления
ошибок
) yozib qo‘yiladi. Bunday kodlar sifatida 
Xemming yoki Rid-Solomon kodlaridan foydalaniladi. Qo‘shni sektorlar orasida 
sektorlararo intervallar joylashgan bo‘ladi. Ishlab chiqaruvilar disklarning hajmi 
sifatida formatlanmagan diskning o‘lchamini keltiradilar. Odatda formatlangan 
diskning o‘lchami, formatlanmagan diskning o‘lchamiga nisbatan 15 % ga kam 
bo‘ladi. Hozirgi disklarda 5000 dan 10 000 tagacha yo‘lkalar bo‘lishi mumkin, ya’ni 
har bir yo‘lkaning kengligi 1 mikrondan 2 mikrongacha bo‘lishi mumkin (1 
mikron=1/1000 mm). Yo‘lkalarga yozilgan ma’lumotlarning zichliklari, yo‘lkaning 
markazdan qancha uzoqda joylashganiga qarab 50 000 dan 100 000 bit/sm gacha 
bo‘lishi mumkin. 
2.17-rasm. Disk yo‘lkasining bo‘lagi (rasmda ikkita sektor keltirilgan). 
Ko‘pgina vinchesterlar ustma-ust joylashgan bir nechta plastinkalardan iborat 
bo‘ladi. Plastinkalardagi markazdan bir xil uzoqlikda joylashgan yo‘lkalar – silindr deb 
ataladi. Zamonaviy shaxsiy kompyuter modellarida 6 tadan 12 tagacha plastinkalardan 

---

iborat vinchesterlar o‘rnatilgan. Disklarning aylanish tezliklari minutiga 5400, 7200 
yoki 10800-taga etishi mumkin. Hozirgi disklarda bir yo‘lkada joylashgan 
ma’lumotlarni o‘qish tezligi 40 Mbayt/sek dan oshib ketdi. 
Hozirgi disklarda, avvalgi disklardan farqli ravishda silindrlar zonalarga 
bo‘lingan. Bu narsa disklarning hajmini oshirish maqsadida amalga oshirilgan. Odatda 
ularning soni 10 tadan 20 tagacha bo‘lishi mumkin. Quyidagi 2.18-rasmda zonalari 
soni 5-taga teng bo‘lgan disk keltirilgan. 
Vinchesterni boshqarish – kontroller yordamida amalga oshiriladi. Kontroller 
tarkibida ham alohida protsessor bo‘lib, ular READ, WRITE va FORMAT kabi 
buyruqlarni bajaradi, yozish-o‘qish qurilmasini boshqaradi, xatolarni topish va 
to‘g‘irlash, asosiy xotiradan o‘qilayotgan baytlarni uzluksiz bitlarga aylantirish kabi 
vazifalarni bajaradi. 
2.18-rasm. Zonalar soni beshta bo‘lgan disk, har bir zona, bir nechta yo‘lkalardan 
iborat