Ma’ruza bronza davri arxeologiyasi reja

Bronza davri sopol buyumlari

Miloddan avvalgi 3-2 ming yilliklarda ijtimoiy-iqtisodiy munosabatlar o‘zgaradi. Bu davrga oid bo‘lgan Iordan vohasidagi Xazor xarobasi 50 gani tashkil etadi. U poytaxt, ya’ni markaz vazifasini o‘tagan. Xarobada ibodatxona qoldig‘i va zadagon kishilarning uylari qoldiqlari topilgan. Ilk sinfiy munosabatlar mavjud bo‘lganligini bildiruvchi topilmalar – yuqori tabaqa, oziq-ovqat omborlari o‘rganilgan.

Kichik Osiyoda Qumtepa yodgorligi bronza davriga mansub bo‘lib, u miloddan avvalgi III ming yillik bilan belgilanadi. Qumtepa yodgorligi tosh arxitekturasining ajoyib namunasi bo‘lib, unda uylar poydevorigina emas, balki xonalar ham toshdan urilgan. Kichik Osiyoda bronza davriga oid bo‘lgan Troya I, Termi manzilgohlaridan bronza qurollar topilgan va o‘rganilgan.
Miloddan avvalgi III ming yillik oxirlarida hunarmandchilikni rivojlanishi shaharlarning gullab-yashnashiga sabab bo‘lgan. Markaziy Osiyo shaharlari – Troya II, Polisxni V, Axlatenbel 1-2 ga maydonni tashkil etgan. Beyjesulton shahar xarobasining maydoni 24ga teng bo‘lib, yodgorlik xarobalardan shahar xususiyatiga xos elementlar, hukmdor saroyi, ijtimoiy bino qoldiqlari topilgan va o‘rganilgan.
Elamning bronza davri yodgorliklari – Eron hududida Suza kompleksi bo‘lib, u miloddan avvalgi III ming yillikning birinchi yarmiga oiddir. Suza kompleksidan buqa, echki, baliq suratlari solingan kulolchilik buyumlari, bronza qurollar – bolta, xanjar, qadimgi Elam yozuvi aks ettirilgan plastinkalar topilgan.
3. MDH davlatlari hududida ham bronza davri yodgorliklari o‘rganilgan. Janubiy Sibir’ hududida bronza davri yodgorliklaridan eng qadimiysi Afanas’ev madaniyati bo‘lib, u miloddan avvalgi III ming yillikka oid. Afanas’ev madaniyati Enisey (Enasoy) daryosi bo‘yida joylashgan. Afanas’ev yodgorligidan qadimgi qabrlar o‘rni topilgan. Bu qabrlar ustiga tosh taxlangan chuqur qabrlar bo‘lib, unga murdalar yonlab qo‘yilgan. Ularning yonida oziq-ovqatlar, mehnat qurollari qoldiqlari saqlangan.