Ma’ruza 7 Takrorlash operatorlari. Boshqaruvni uzatish operatorlari Reja

---

Ma’ruza 7-8. Takrorlash operatorlari. Boshqaruvni uzatish operatorlari 

Reja: 

 

1.  Takrorlanuvchi jarayonlar 

2.  for takrorlash operatori 

3.  while takrorlash operatori 

4.  do-while takrorlash operatori 

5.  break operatori 

6.  continue operatori 

7.  goto operatori va nishonlar 

 

Tayanch iboralar: include, cout, cin, if, for, while, do-while, break, 

O’zgaruvchi, Identifikator, else, Cheksiz takrorlash, 

 

9.1. Takrorlanuvchi jarayonlar  

Beshta  sonning  o’rta  arifmetigi  topish  masalasi  ko’rilsin.  Buning  uchun 

quyidagi dastur kodi qismidan foydalanish mumkin: 

cin >> num1 >> num2 >> num3 >> num4 >> num5; 

sum = num1 + num2 + num3 + num4 + num5; 

average = sum / 5; 

Quyidagi savol tug’ilishi tabiiy: sonlar miqdori ko’p bo’lsa nima qilish kerak? 

O’zgaruvchilar  soni  ko’payib  ketadi.  Ammo  bitta  o’zgaruvchi  bilan  ham  ushbu 

misolni echish mumkin. Buning uchun quyidagi dastur kodi qismidan foydalanish 

mumkin: 

1. sum = 0; 

2. cin >> num; 

3. sum = sum + num; 

Birinchi  ifodada  sum  o’zgaruvchisiga  boshlang’ich  qiymat  yuklanadi. 

Ikkinchi  ifodada  num  o’zgaruvchisiga  ekran  orqali  qiymat  kiritiladi.  Uchinchi 

ifodada esa sum o’zgaruvchisiga num o’zgaruvchisining qiymati qo’shiladi.  

---

num = 5 

sum = sum + num = 0 + 5 = 5 

num = 3 

sum = sum + num = 5 + 3 = 8 va xokazo... 

Agar o’rta arifmetigi topilishi kerak bo’lgan sonlar miqdori ko’p bo’lsa dastur 

kodi ko’p bo’lib ketadi. Ikkinchi va uchinchi ifodani barcha sonlar uchun takroran 

yozish kerak bo’ladi. Shunday vaziyatlarda takrorlash operatorlaridan foydalanish 

maqsadga muvofiq.  

Takrorlash  operatori  “takrorlash  sharti”  deb  nomlanuvchi  ifodaning  rost 

qiymatida dasturning ma’lum bir qismidagi operatorlarni (takrorlash tanasini) ko’p 

marta takror ravishda bajaradi (iterativ jarayon). 

Takrorlash  o’zining  kirish  va  chiqish  nuqtalariga  ega,  lekin  chiqish 

nuqtasining bo’lmasligi mumkin. Bu holda takrorlashga cheksiz takrorlash deyiladi. 

Cheksiz takrorlash uchun takrorlashni davom ettirish sharti doimo rost bo’ladi. 

Takrorlash shartini tekshirish takrorlash tanasidagi operatorlarni bajarishdan 

oldin  tekshirilishi  mumkin  (for,  while  takrorlashlari)  yoki  takrorlash  tanasidagi 

operatorlari bir marta  bajarilgandan keyin tekshirilishi mumkin (do-while).