Ma'ruza №3. Ishlab chiqarishning turlari va ishni tashkil etish shakllari Reja

Ishlab chiqarish turi	Og’ir mashina sozlikning yirik buyumiari	O’rtacha o’lchamdagi buyumlar
Mayda buyumlar
1	Yakka	< 5	< 10	< 100
2	Mayda seriyali	- 100	10 - 200	100- 500
3	O’rta seriyali	- 300	200 - 500	500 - 5000
4	Yirik seriyali	-1000	500- 5000	5000 - 50000
5	Ommaviy (yalpi)	1000	5000	50000

Seriyalab ishlab chiqarishning asosiy tavsiflaridan biri, bu, har bitta ishchi joyga tanavorlar partiyalab keltirilishi va shu partiya tanavorlarga sozlangan dastgohlarda ishlov berilishi hisoblanadi. Ishni tashkil qilish usuli patokli ham patoksiz bo’lishi mumkin. Mayda seriyalab ishlab chiqarishda ko’pincha yakka ishlab chiqarishdagi kabi patoksiz ish tashkil qilish usuli qo’llaniladi.

Seriyalab va yirik seriyalab ishlab chiqarishlarda esa doimiy ravishda potokli ish tashkil etiladi. Seriyalab ishlab chiqarishda asosan dastgohlar sehlarda tanavorlarga ishlov berish texnologik marshruti bo’yicha joylashtiriladi. Universal dastgohlar bilan bir qatorda, maxsus-agregat stanoklari, sonli-dasturli boshqariluvchi dastgohlar, yarimavtomatlar va avtomatlar, ishlov beruvchi markazlar, moslashuvchan ishlab chiqarish tizimlari, moslashuvchan avtomatik ishlab chiqarish va boshqalar qo’llaniladi. Universal moslamalar bilan bir qatorda maxsus yig’ib-buzuluvchan va qayta boshqa tur detal uchun yig’iluvchan moslamalar qo’llaniladi.

Standart va maxsus keskich asboblar ishlatiladi. Tanavorlar ko’pincha mahsus quyma, sovuq va issiq shtamplangan, bosim ostida quyilgan, maxsus qoliplarga mashinalarda quyilgan, qobiq qoliplarga quyilgan va boshqa usullarda tayyorlangan bo’lishi mumkin. Ishchilarning malakasi yakka ishlab chiqarishga qaraganda pastroq bo’ladi. Кo’pincha malakali sozlovchi ishchilar ishlaydi va dastgohlarni asosiy ishchilarga sozlab beradi.

Yirik seriyalab ishlab chiqarish buyum ishlab chiqarish hajmi bo’yicha ommaviy ishlab chiqarishga yaqin bo’lib, potokli ish tashkil qilinadi, dastgohlar texnologik marshrut-rejasi bo’yicha joylashtiriladi. Bu erda ham ishchilar malakasi past bo’lib, ko’pchilik ishchi joylarda uzoq muddatda qaytariluvchi bitta, ikkita detallarni tayyorlash amalsini bajarish biriktirilgan bo’ladi. Amallar bog’lanish koeffisienti 2- 10 oraligida bo’ladi.

Buyumlarni katta hajmda chiqarishni tavsiflovchi, uzoq muddatda uzluksiz tayyorlanishini yoki taьmirlanishini ta’minlovchi ishlab chiqarishga ommaviy (ko’plab) ishlab chiqarish deb aytiladi. Ommaviy ishlab chiqarishning asosiy tavsiflaridan biri, bu bitta ishchiga bitta amalni bajarishni uzoq muddatga bog’lab qo’yilganligidadir.

Ommaviy ishlab chiqarishda amallar bog’lanish koeffisienti К_bk = 1 ga yaqin bo’ladi. Ommaviy ishlab chiqarish undan tashqari quyidagi o’ziga xos xususiyatlarga ega: asbob-uskunalarning joylashishi, amallar bajarilishining ketma-ketligiga qarab joylashtiriladi; yuqori unumdorlikga ega bo’lgan asbob-uskunalar, maxsus dastgohlar, keskich asboblar va moslamalar qo’llaniladi; tanavorlarni potokli liniyalar bo’ylab o’tkazish uchun transport vositalaridan va konveyerlardan keng foydalaniladi; texnik nazorat qilishni mexanizasiyalash va avtomatlashtirish va boshqalar. Detallarning talab etilgan o’lcham aniqligi avtomatik ravishda sozlangan dastgohlarda olinadi.

Ommaviy ishlab chiqarishda tanavorlarni shakllari ishchi chizmada berilgan detal shakli va o’lchamlariga juda ham yaqin qilib, yuqori unumdorlikka ega bo’lgan tanavorlar olish usullaridan foydalaniladi.

Tanavorlar ishlanuvchi yuzalariga talabga mos ravishda mexanik ishlov berish uchun qo’shimlar qoldiriladi, ishlov berilmaydigan yuzalari esa ko’pincha tanavor olish usullaridan kelib chiqqanligicha qoldiriladi. Ishchilarning malakasi seriyali ishlab chiqarishga qaraganda ham past bo’ladi, chunki u, oylab-yillab takrorlanuvchi bitta amalni bajaradi, biroq ommaviy ishlab chiqarishda ko’pincha yuqori malakali sozlovchi-ishchilar, texnik-injener operatorlar ishlaydilar.

Ommaviq ishlab chiqarishlarda tehnologik xujjatlar mukammal ishlab chiqiladi, tehnik meyorlar esa batafsil hisoblanib aloxida sinab ko’rilgandan keyingina amaliyotga tadbiq qilinadi.