Ma’ruza №12 qo'shma gap va uning turlari

1. Shunday odamlar borki, kelajakni oldindan bashorat qila oladilar. ("Fan va turmush") 2. Kim birovlarga yaxshilik qilsa, uning obro'yi baland bo'ladi. ("Tafakkur gulshani")
2-topshiriq. Ergash gapni bosh gapga bog'lovchi vositalarni aniqlang. Bosh gap tarkibidagi ko'rsatish olmoshining qanday gap bo'lagi vazifasida kelayotganiga e'tibor bering.
Bilib oling. Bosh gap tarkibida aniqlovchi vazifasida qo'llangan ko'rsatish olmoshining ma'nosini izohlab keluvchi ergash gapga aniqlovchi ergash gap deyiladi.
Aniqlovchi ergash gaplar bosh gapga nisbiy so'zlar yoki bosh gap kesimi tarkibida qo'llanuvchi -ki yuklamasi yordamida bog'lanadi. Birinchi holatda ergash gap bosh gapdan oldin, ikkinchi holatda keyin keladi.
! Eslab qoling. Ba'zan bosh gapning aniqlovchisi vazifasida kelgan shunday, shunaqa kabi so'zlar qo'llanmasligi mumkin, ammo uning o'rni bilinib turadi.

Qo'shma gaplar tarkibidagi bosh va ergash gaplarni aniqlang. Ergash gapni bosh gapga bog'lovchi vositalarni ayting va bosh gap tarkibidagi ko'rsatish olmoshining qanday gap bo'lagi vazifasida kelayotganiga diqqat qiling.

1. Katta arava qaysi yo'ldan yursa, kichik arava ham xuddi shu yo'ldan yuradi. (Hikmatli so'z)2. Sevgi shunday navbahorki, u tikondan gul qilur. (E.Vohidov) 3. Bu suvni ichgandan so'ng kim yolg'on so'zlasa, uning qulog'i o'sib ketarmish. (Ertak) 4. Kim yalqov bo'lsa, uning qo'lida obod yer ham xarob bo'ladi. (S.Abdulla) 5. Men senga shunday narsalar keltirayki, ularni tushingda ham ko'rmagansan. (Oybek) 6. Kimning quroli bilim bo'lsa, uning kelajagi porloq. (J.Abdullaxonov)

MUSTAHKAMLASH

1-topshiriq. O'qing. Matn tarkibidagi qo'shma gaplarni aniqlang. Ergashgan qo'shma gaplarni ko'chiring. Ergash gapni bosh gapga bog'lovchi vositalarni izohlang.

Eshitdimki, bir podshoh bir asirni o'ldirishga farmon beribdi. Sho'rlik asir hayotdan umidini uzibdi va podshohni boplab so'ka boshlabdi, chunki kishi jonidan umidini uzsa, ko'nglida borini bayon etadi.