Ma'ruza №1 Paskal tilining umumiy tavsifi

3.Ko’p ulchamli massivlar deb qanday massivlarga aytiladi?

4.Massivlar ustida qanday amallarni bajarish mumkin?

5.Massiv elementi tiplari qanday buladi?

6.Massiv elementlarini qanday kilib chiqarish mumkin?

7.Massivlardan nusxa olish qanday bajariladi?

8.Massivga kiymat berish qanday amalga oshiriladi?

9.Massivni qanday kengaytirish mumkin?

10. Massiv elementlarini uchirish qanday bajariladi?

Ma’ruza .№ 12 Satrlar ustida bajariladigan funksiyalar

Reja

1. 
   Matnli fayllar
   
2. 
   Matnli fayllarni kiritish-chiqarish
   
3. 
   Matinli fayllarning afzalligi va kamchiliklari
   

Matinli fayllar

Matinli fayl, satr oxiri markeri, matinli fayllarni ochish, Append rejimida ochish, SeekEoln, SeekEof

Matinli faylni 0 dan 256 gacha bulgan belgilar katori kema -ketligi deb karash mumkin. Matinli katorni yozish uchun Text standart tipidan foydalaniladi
VAR

F: text; { F - fayl uzgaruvchisi }

Xar bir kator kator oxiri markeri bilan tamomlanadi. Amaliyotda bunday markerni ikkita belgi ketma -ketligi tashkil kiladi: Satrga utish chr(13) va karretkani kaytarish chr(10). Ushbu ikkita belgi matinli fayllar ustidagi standart xarakatlarni belgilaydi. SYSTEM modulidagi standart ochiladigan Input va Output fayllari Text tipli buladi.

Matnli fayllarni kiritish va chiqarish.

Append(VAR F : text), Readln(VAR F : text; V1 [,V2,...Vn]), Writeln(VAR F : text; V1 [,V2,...Vn]), Yeoln(VAR F: text), Eof(VAR F:text), SeekEoln(VAR F: text), SeekEof(VAR F: text), Flush(VAR F: text), SetTextBuf(VAR F : text; VAR Buf[; size : word]) protsedura va funksiyalari
Matli fayllar uz spetsifikasiga ega. Read ukish va Write yozish protseduralarining maxsus kengaytmasi belgili bulmagan tiplar bilan ishlash imkoniyatini beradi.

Read(F, Ww) larning chakirilishi, bu yerda Ww - word tipidagi uzgaruvchi, sonlar ketma-ketligini F faylidan ukib, Ww.uzgaruvchisiga uzlashtiradi. Boshqa xollarda dasturda xatolikka olib keladi.

Matinli fayllarni ochishni standart usullarda olib borish mumkin:

Fayl uzgaruvchisiga mos fayl nomini kuyish ( Assign protsedurasi), yangi matn faylini ochish ( Rewrite protsedurasi);

yoki fayl uzgaruvchisiga mos fayl nomini kuyish ( Assign protsedurasi ), bor faylni ochish (protsedura Reset).

Matinli fayllar uzining spetsifikatsiyasiga karab, ukish yoki yozish operatsiyalaridan bittasi bilan ishlash imkoniyatini beradi. Shuning uchun matnli fayllar bilan ishlashda yana bitta protsedura ,faylni ochish protsedurasi paydo buladi:

Append(VAR F : text);
Bu protsedura faylni ochib, kursorni fayl oxiriga keltirib kuyyadi. Append protsedurasiga kuyiladigan talablar xam xuddi Reset va Rewrite protseduralariga kuyilgan talablarga uxshash.

Matinli fayllarni kayta ishlash uchun Read va Write protseduralari kullaniladi. Readln protsedurasi katorlarni buluvchi maxsus til vositasi xisoblanadi. Uning vazifasi xuddi Read ning vazifasiga uxshash va ukishni kator oxirining markerigacha olib boradi va boshqa yangi katorga utishni ta’minlayladi. Writeln, protsedurasi xamma kattaliklarni yezishni ta’minlaydi. Protseduralar yezilishining Ko’rinishi kuyidagicha:

Readln(VAR F : text; V1 [,V2,...Vn]);

Writeln(VAR F : text; V1 [,V2,...Vn]);

bu yerda V1...Vn turli tipdagi uzgaruvchilar. Read va Readln protseduralari orasidagi fark nimada degan savolga kuyidagicha javob berish mumkin. Read protsedurasi berilganlarni xammasini bir katorga olib kirish imkonini beradi Readln operatsiyasi esa albatta bir kator tugagandan keyin avtomatik ravishda ikkinchi katorga utishni ta’minlaydi, ya’niy berilganlarni turli katorlardan olib kirish mumkin. Write va Writeln protseduralarida xam xuddi shunday.
Kiritish chiqarish operatsiyalarini bajarayetgan paytda maxsus Eoln, Eof, SeekEoln, SeekEof funksiyalaridan tashkil topgan til vositasini kullash mumkin.
Aagarda faylning joriy pozitsiyasi fayl oxiri markerida turgan bulsa Yeoln(VAR F: text) funksiyasi, True ning bulev kiymatini kaytaradi. Kolgan xamma xolatlarda funksiyaning kiymati False buladi.
Agarda kursor oxirgi komponentadan keyin turgan bulsa, Eof(VAR F: text) True ning bulev kiymatini kaytaradi, aksi xolda False buladi.
Misol. Matnli faylning birinchi katoridan oltita ketma-ket belgilarni ukish.
VAR

F: text;

St: string[6];

BEGIN Assign(F, 'EXAMPLE.PAS'); { EXAMPLE.PAS fayli bor bulishi kerak } Reset(F);

WHILE NOT Eoln(F) DO BEGIN { birinchi kator oxirini tekshirish }

Read(F, St);

Writeln('St = ', St); { ekranga chiqarish }

END;

Readln(F); { 2- katorga utish }

Close(F);

END.
SeekEoln(VAR F: text) funksiya kursor kator oxirida turganda True ning bulev kiymatini kaytaradi. Aksi xolda funksiya False kiymatni kaytaradi.
SeekEof(VAR F: text) funksiyasi agarda ko’rsatkich fayl oxiri markerida turgan bulsa True ning kiymatini kaytaradi. Bu funksiyalarni kullash tekisli fayllardan sonli kiymatlarni ukishda kulaylik yaratadi. Diskdagi matnli fayllar bilan tashki dastur orasidagi axborot almashuvini kurib chikamiz. Berilganlarni olib kirish uchun operativ xotiradagi kiritish- chiqarish buferidan foydalanamiz.

Paskal tilida standart kiritish chiqarish buferi 128 bayt xajmga ega buladi. Xar kaysi ochilgan faylga uzining buferi kuyiladi. Tashki axborot tashuvchilariga murojat kilishni optimallashtirish vazifasi kuyiladi.

Masalan , Writeln protsedurasi xamma berilganlarni buferga ketma-ket yezadi. Oxirgi bufer band bulgan xolatdagina yezuvlar tashki kurilmaga yeziladi. Yezuvlarni diskga kuchirib bulgandan sung bufer keyiggi axborot kabul kilish uchun bushaydi. Yezuvlarni bu tartibda yezish juda kup vaktni oladi Shuning uchun maxsus kiritilgan Flush(VAR F: text) protsedurasi Write va Writeln protseduralari yerdamida yezuvlarni diskdagi fizik yezuvlar bilan boglash imkoniyatini beradi. Protsedurani chakirish yezish uchun berilgan xamma belgilarni xakikiyligini ularni tashki faylga yezilishini garantiyalaydi. Bu protsedularni Rewrite va Append. protseduralari orkali ochilgan matnli fayllar uchun kullash mumkin. Amaliy dasturlarda bu protseduralardan kisman foydalanilmaydi.
Amaliyetda matnli fayllarni kayta ishlash xotiradagi xamma fayllarni sanab chikish va undan keyin fayllarni diskga yezish uchun xizmat kiladi.

SetTextBuf(VAR F : text; VAR Buf[; size : word]) protsedura

F fayliga Size xajmdagi uzining kiritish- chiqarish Buf ni o’rnatish imkonini beradi Size parametri chakirishda tashlab ketilishi mumkin.U xolda bufer ulchovi SizeOf(Buf) ga mos buladi. F fayl uzgaruvchisiga SetTextBuf ning kuyilishi uzgaruvchiga yangi tashki faylni kullashgacha tarkalishi mumkin.
Misol. Kiritish- chiqarish buferini kuyilishi

VAR

F: text;

Ch: char;

Buf: array[1..2048] of char; { bufer 2 Kbayt }

BEGIN

Assign(F, ParamStr(1)); { komanda katoridan faylga nom kuyish }

SetTextBuf(F, Buf); { faylga 2 Kbayt buferni o’rnatish }

Reset(f);

WHILE NOT Eof(F) DO BEGIN { faylni ekranga chiqarish }

Read(F, Ch);

Write(Ch);

END;

END.

Tayanch so`z va iboralar: Matinli fayl, satr oxiri markeri, matinli fayllarni ochish, Append rejimida ochish, SeekEoln, SeekEof

Nazorat savollari

1.Matnli fayl deb qanday faylga aytiladi?

2. Satr oxiri markeri nima?

3. Append(VAR F : text) ni vazifasi nima?

4. Readln(VAR F : text; V1 [,V2,...Vn]) ni vazifasi nima?

5. SeekEoln(VAR F: text) nima vazifa bajaradi?

6. Writeln(VAR F : text; V1 [,V2,...Vn]) protsedurasini ishlashini tushuntiring.

7. 
   Yeoln(VAR F: text) va Eof(VAR F:text) protseduralari qanday vazifa bajaradi?
   
8. 
   SeekEoln(VAR F: text), SeekEof(VAR F: text) protseduralarining vazifasini tushuntiring.
   
9. 
   Flush(VAR F: text) protsedurasining ishlashini tushuntiring.
   
10. 
    SetTextBuf(VAR F : text; VAR Buf[; size : word]) protseduraning ishlashini tushuntiring.
    

Ma’ruza .№ 13 Yozuvlar xaqida ma’lumot To’plamlar xaqida ma’lumot

Reja

1. White-Box-test

2. Black-Box-test va White-Box-testni qiyoslash

3.Test ma’lumotlari
White-Box-test (shuningdek Glass-Box-test, yani shaffof quti usuli bilan testlash) tushunchasi dasturiy ta’minotning nazorat usulini bildirib, unda testlar testlanayotgan tizim harakatlarining ichki tamoyil bilimlari bilan ishlab chiqiladi. Shunday qilib, Black-Box-testdan farqli ravishda ushbu test uchun dasturning boshlang‘ich kodiga nazar tashlashga ruxsat berilgan, bu kod tekshiriladi.

White-Box-test namunasi dasturning o‘tishiga tegishli bo‘lgan test nazorati bo‘lib, unda oldingi o‘rinda struktura diagrammasi (Struktogramm) yoki ma’lumotlar oqimining o‘tish chizmasi (blok-chizma) turadi. Testlash maqsadi bu – dasturning boshlang‘ich kodi to‘laqonligiga doir test variantlari etarlilik (ta’minlanganlik)ning ba’zi bir mezonlarini qoniqtirishini ta’kidlashdir. Shu bilan birga nazoratning eng kichik hajmi mavjud:

Operatorlar birlashuvi: barcha operatorlarning bajarilishi

Kantlar birlashuvi: Struktura diagrammasi tarmoqlanishning barcha mumkin bo‘lgan xoshiyalarining yoki ma’lumotlar oqimining o‘tish chizmasi (blok chizmalar) to‘plamidir.

Hatto agar dasturiy ta’minot tizimi etarlilik (ta’minlanganlik) mezonlariga nisbatan testdan muvafaqqiyatli o‘tgan bo‘lsada, bu unda xatolar borligini istisno qilmaydi. White-Box-matn tabiati bilan tushuntiriladi va quyidagi sabablarga ega bo‘lishi mumkin:

White-Box-test variantlarini dastur tasnifidan emas, balki dastur chiqarib olinadi. Faqat tizim bexatoligi testlanishi mumkin, u talab qilingan semantika sharoitlariga javob bera olishi kerak.

Shuningdek, agar dasturning barcha yo‘nalishlari testlanib bo‘lingan bo‘lsa, bu dastur xatosiz ishlashini bildirmaydi. Ma’lumotlarning nazorat oqimi ustunida hoshiyalar bo‘lmagan hollar qaralmaydi.

Shuningdek agar tizimni uning ichki tizimlarida sinashni xoxlashsa, unda buning uchun testlanayotgan tizim harakati ichki jarayonlarini bilish talab qilinadi. White-Box-test paydo bo‘lgan xatolarni cheklash uchun, yani xatolarni tug‘diruvchi qismlarni identifikatsiyalash uchun ayniqsa qo‘l keladi.

Testlarni ishlab chiqaruvchi testlanayotgan tizim harakatining ichki jarayonlari bilimiga ega bo‘lishi keraklisi sababli, White-Box-testlar o‘sha komanda bilan ko‘pincha testlanishi lozim bo‘lgan qismlarni ishlab chiqqan dasturchilarning huddi o‘zlari tomonidan tuzib chiqiladi. Testlash bo‘yicha maxsus bo‘limlar qoida bo‘yicha White-Box-testlar uchun qo‘llanilmaydi, chunki bu vazifa uchun maxsus qo‘yilgan tekshiruvchidan keladigan foyda ko‘pincha tizim mohiyatiga olib kirish murakkabligi natijasida chippakka chiqadi.

BubbleSort dasturining ko‘rib chiqilgan namunasi uchun x va y indekslari orqali uzulish mezonlariga ega har ikkala ichki (qo‘yilgan) sikllar testi muhim ahamiyatga ega. Bu sikllar barcha mumkin bo‘lgan test ma’lumotlari bilan tizimli ravishda ko‘rikdan o‘tkaziladi va shu bilan birga dasturning o‘zini tutishi o‘rganiladi. Aniqlangan xatolar identifikasiya qismini ishi va to‘g‘ridan-to‘g`ri dasturiy kodda bartaraf qilinishi mumkin.

White-Box-test (shuningdek Glass-Box-test) test nazorati usulidir. Unda testlar testlanayotgan dastur harakati ichki tamoyillari bilimlari bilan ishlab chiqiladi. Bevosita dastur kodi testdan o‘tkaziladi. Usul bevosita dasturning boshlang‘ich kodida xatolar identifikasiyasi uchun yaroqlidir. Bu usul yordamida dasturning talablar taxminiga muvofiq kelishini tekshirish mumkin emas.
Black-Box-test va White-Box-testni qiyoslash
Black-Box-test White-Box-testni almashtirish mumkin, va aksincha. White-Box-testlar tasnifiga doir xatolarni topish uchun qo‘llaniladi, biroq u ma’lum qismlardagi va hatto xatolarni belgilovchi qismlarning o‘zlarining xatolarini tenglashtirish (identifikatsiyalash) uchun yaratish dargumon. Buning uchun White-Box-testlar zarur.

Shuningdek hisobga olish kerakki, ikkita qismdagi ikkita xato o‘zaro vaqtincha to‘g‘ri tuyiladigan umumiy tizimga tekislanish mumkin. Buni White-Box-test yordamida topish osonroq. White-Box-testlar bilan qiyoslaganda Black-Box-testlar o‘tkazish uchun ancha qimmatroqdir, chunki ular uchun katta tashkiliy infratuzilma (xususiy komanda)talab qilinadi.

Black-Box-testlarning White-Box-testga nisbatan afzalliklari:

Umumiy tizimning White-Box-test yordamidagiga nisbatan yaxshiroq tekshirish (verifikatsiya)

Tasnifning tekshirilishi

“Xatolar atrofida” test nazorati

Tegishli tasniflashda semantik tavsiflarning test nazorati

Platformaga bog‘liq bo‘lmagan realizatsiyalarda tizimni ishlab chiqiladigan test izchilligining (qatorlarning) harakatchanligi.

Black-Box-testining White-Box-testga nisbatan kamcрiliklari;

Ancha jiddiy tashkiliy harakatlar (ko‘p mehnat talab qilishlik);

Amalga oshishda qo‘shimcha ravishda kiritilgan vazifalar faqat tasodifan testlanadi;

Qoniqarsiz tasnifi test ketma-ketligining (qatorlari) yaroqsizligi;

1. 
   White-Box-testining Black-Box-testiga nisbatan afzalliklari;
   

Tarkibiy qismlar va harakatning ichki tamoyillarining test sinovi;

Nisbatan kamroq tashkiliy harajatlar (ko‘p mehnat talab qilishlik);

Elektron asboblarning yaxshi saqlanganligi tufayli avtomatlashtirish.

White-Box-testining Black-Box-testiga nisbatan kamchiliklari;

Tasniflash shartlarinig bajarilishini tekshirilmasligi;

“Xatolar atrofida” test nazorati.

Black-Box-testlari White-Box-testlarni almashtira olmaydi va aksincha. Qo‘llanishi kerak bo‘lgan usullarni tanlash ko‘p omillarga bo‘g‘liq. Avval Black-Box-test yordamida dastur tizimini uning funktsionalligiga tekshirib ko‘rish, undan so‘ng esa White-Box-test yordamida xatolar identifikatsiyasini o‘tkazishni ahamiyati katta .

Test ma’lumotlari

Oldingi bo‘limlarda bayon qilingan testlardan birini o‘tkazish uchun test ma’lumotlari talab qilinadi. Tizim dasturlarining boshqarilishi va natijalarini tekshirish uchun test ma’lumotlari barcha mumkin va mumkin bo‘lmagan ma’lumotlarni qamrab olishi kerak.

Test ma’lumotlari:

Standart qiymatlarga

Ekstremal qiymatlarga

Xato qiymatlarga

Shu bilan birga test ma’lumotlari testlanuvchi algaritmlarga bog‘liq bo‘ladi. Quyida berilgan jadval test ma’lumotlarining har xil turlarini ko‘rsatadi.

Algoritm	Standart qiymatlar	Ekstremal qiymatlar	Xato qiymatlar
Butun sonlarni kiritish.	Butun sonlar	Juda kichik va juda katta sonlar	Harflar (simvollar, belgilar)
Bitta sohaga butun sonlarini qo‘shish	Soha chegarasidagi sonlar	Soha chegarasidagi sonlar	Vergulli sonlar
Indeks sikllarini bajarish	Indekslar	Boshlang‘ich qiymat va indekslar uzilishining qiymatlari	Ma’lum soha doirasidan tashqaridagi indekslar

3-rasm. Test ma’lumotlari turlari
Bo‘lishi mumkin bo‘lgan barcha xodisalarni aniqlaydigan algoritm test ma’lumotlarini belgilash juda qimmatga tushishi mumkin va konteks algoritmlarda ko‘pincha buning iloji yo‘q. Quyidagi oddiy misol bo‘lishi mumkin bo‘lgan barcha harakatlarning ko‘rib chiqilishida test ma’lumotlari qanchalik keng qamrovli bo‘lishi mumkinligini oydinlashtirib beradi.

Uchburchak uning uch tomonidan a,b va c uzunligi ma’lumotlari yordamida aniqlanadi. Dastur uchburchakni a,b va c kiritishdan hisoblab chiqarishi kerak. Bunda geometriyadan ma’lum quyidagi shartlar yordamida bajariladi:

1) a,b va c 0 dan katta son bo‘lishi kerak.

2) a+b>c

Keyin jadval a,b va c qiymatlarining test qiymatlari jadvalida qanday kombinatsiyalari bo‘lishi mumkinligini ko‘rsatib beradi.

a tomon	b tomon	c tomon	test varianti
3	4	5	to‘g`ri burchakli uchburchak
3	3	4	Teng yonli uchburchak
3	3	3	Teng tomonli uchburchak
3	3	0	uchburchak emas
3	4	-2	uchburchak emas
10	5	5	uchburchak emas
2	5	8	uchburchak emas
a	4	5	uchburchak emas
3		5	uchburchak emas
va h.k.( 30 dan ortiq test variantlari)

4.4-rasm. Uchburchak yasashning test ma’lumotlari jadvali

Agar nazariy jihatdan tizim dasturining har bir algoritmi test ma’lumotlarining izchil (qatori) tuzilishi mumkinligi o‘ylab ko‘rilsa. Unda alohida-yirik dasturlarda buni maqbul xarajatlar bilan boshqa o‘tkazish mumkin emas.

Shuning uchun test ma’lumotlari (qatorlari) tipik qiymatlar, shuningdek eksterimal va xato qiymatlarini tanlash bilan chegaralanishi kerak. Ishning muhimligi test ma’lumotlari izchilligi (qatori) bundan oldingi bo‘limlarda bayon qilib berilgan. Test nazoratining turli xil usullariga muvofiq dasturchilarning o‘zlari tomonidan ham foydalanuvchilarning o‘zlari tomonidan ham dasturlash bilimlarisiz ishlab chiqiladi.

Shu bilan birga barcha xatolarni 99 %gacha identifikatsiyalaydigan va cheklaydigan puxta testlar o‘tkazish mumkin. Hatto test ma’lumotlarining keng ko‘lamiligi (qatorlari) sababli ham qoida bo‘yicha, dasturning 100% aniqligini kafolatlab bo‘lmaydi.

Test ma’lumotlariga standart qiymatlarga, eksterimal qiymatlarga va xato qiymatlarga ajratiladi. Test ma’lumotlari izchilligi (qatori) aytilgan qiymatlar tanlovidan iborat va dasturchilar tomonidan ham, foydalanuvchilar tomonidan ham dasturlashga doir bilimlarsiz ishlab chiqiladi. Qoida bo‘yicha hatto keng ko‘lamli testlar yordamida ham dasturning 100% aniqligini kafolatlab bo‘lmaydi.

Modul testi va umumiy test

Modul testi maqsadi – bu ma’lumotlarning xato turlarini qo‘llash asosida xatolar topish. Bundan tashqari, modul testida xato qidirish shartlarda algoritmlarda va xatolarga ishlov berishning o‘zida ham yuz beradi. Qisqacha aytganda, modul testi kodlashning tipik xatolarini topishi kerak.

Qoida bo‘yicha dasturchi tomonidan teskari dasturlash o‘tkaziladi. Shu bilan birga u test ma’lumotlariga javob beradi. Bundan tashqari, dasturchi test variantlari haqida o‘ylaydi va o‘zi testlar o‘tkazadi.

Modul testi uchun ko‘pincha Stub talab qilinadi, u boshqa modullar aloqasi (tugun)ni kuchaytirish imkoniyatiga ega bo‘lish uchun to‘ldirish joyinnig ko‘rsatkichi sifatida turadi.

Modul testiga kelganda, gap Black-Box-test va White-Box-testdagi kombinatsiyalar haqida ketadi. Shu bilan birga Black-Box-test modul havola qiladigan interfeysni testlash uchun o‘tkaziladi. So‘ngra White-Box-test o‘tkaziladi. Ushbu test koddagi xatolarni aniqlashi kerak, bu xatolar esa faqat bevosita dasturning boshlang‘ch kodi ishlab chiqilayotganda va iloji boricha barcha nazorat yo‘nalishlari kamida bir marta bajarilgandagina topilishi mumkin.

Umumiy test nihoyat, dasturiy ta’minot tizimining yakuniy testiga olib boradi. Shart modul testlarining muvafaqqiyatli o‘tkazilishidir. Umumiy testda uch xil testlar farq qilinadi:

Birlashtiruvchi test

Tizimli test

Qabul qilish testi

Birlashtiruvchi test barcha qismlarning birgalikdagi harakatini sinaydi. Modullar interfeyslari boshqa modullar bilan bog‘liqlikda testlanishi kerak. Bu o‘rinda topiladigan xatolar odatda, dizayn xatolari bo‘ladi.

Buning ustiga katta miqdordagi har xil turli usullar mavjud. Birinchidan Top-Down yoki Bottom-Up-test bor. Shu bilan birga modullar yoki pastdan yuqoriga qarab tayyor dasturga to‘planadi va har qadamda testdan o‘tkaziladi yoki aksincha. Buning ustiga, masalan ma’lumotlar bazasi darajasiga «quyi» sifatida, foydalanuvchi interfeysiga esa «yuqori» sifatida qarash mumkin.

Harakatning keyingi moduli funksional mo‘ljalli test nazoratidir. Bunda modullar ularning vazifalariga muvofiq ravishda dastur negiziga birlashadi va testdan o‘tkaziladi. Bu usulning afzalligi shundaki, ko‘zda tutilmagan vazifalarni texnik bajarish mumkinligi tezroq tekshiriladi. Bundan tashqari, foydalanuvchi loyihaning doimiy taraqqiyotini ko‘radi. So‘nggi mulohaza, albatta foydalanuvchi testlashga kirishgandagina yoki foydalanuvchi va mijozga kamida test natijalari ko‘rsatilgan hollardagina t‘’g‘ridir.

Keyingi imkoniyat darajaga mo‘ljallangan usuldir. Bunda modullar alohida darajalar bo‘yicha joylashadi. Bu holda darajalar alohida darajalar uchun vakil qilingan komanda tomonidan testlanadi. Bu o‘rinda, masalan, klassik uch darajali model qo‘llanilishi mumkin. Darajalar bo‘yicha alohida sinovlarning afzalligi shundaki, testlar yonma-yon o‘tkazilishi mumkin. Biroq bunda ko‘p test darajalari (Kuchaytiruvchi-shakllantiruvchilar) va Stubs kerak. Bundan tashqari, oxirida darajalar birlashtirilishi undan keyin esa ularning birgalikidagi xarakati tekshirilishi kerak bo‘ladi.

Birlashtiruvchi test shundagina tugallangan hisoblanadiki, agar test paytida dasturning to‘xtab qolishi, dasturning taqalib qolishi manbalarning avariyali sarflanishi yoki funksional xatolar singari jiddiy xatolar topilmasa, qolgan barcha xatolar kelgusida bartaraf qilinishi kerak.

Tizimli test qabul qiluvchi test oldidagi umumiy testni bildiradi. U buyurtmachining barcha talablari bajarilgan bajarilmaganligini ko‘rsatadi. Tizimni muhim shart-sharoiti shundaki, mahsulot barqaror harakatda bo‘ladi, dasturlash bo‘yicha barcha ishlar bajarilgan va jiddiy kamchiliklar bartaraf qilingan. Tizimli testda dasturning ishchi xususiyatlariga alohida ahamiyat beriladi. Ushbu xatolarning ko‘pchiligi dizayn va tasnifning tipik xatolaridir, shu bilan birga kaskad modelidagi shunday xatolardan biri shuningdek barcha fazalar yuqoridan bajarilishini bildiradiki, bu kalendar reja va byudjet bo‘yicha katta zarbadir.

Qabul qiluvchi test to‘gri mijoz oldida o‘tkaziladi, bu shuni bildiradiki, tizim mijoz oldida installanadi. Shu bilan birga yangi tizim yoki to‘liq, yoki qadamma-qadam installanadi va qaytadan tizimli test o‘tkaziladi. Ko‘pincha bunda agar yangi tizimga jiddiy xatolar yuzaga kelishi mumkin bo‘lgan hollar uchun mijozning eski tizimi bundan keyin yangi tizim bilan bab-baravar ishlay olishni ta’minlanishi kerak. Shunday qilib jiddiy xato bo‘lgan taqdirda bu ishlab chiqarishning turib qolishiga olib kelmaydi. Qabul qiluvchi test maqsadi – bu yangi tizim ishlab chiqarish sharoitlarida mijozda hech qanday muammosiz ishlashni ko‘rsatishdir.

Black-Box-test va White-Box-testdan kombinatsiyalar ko‘rinishidagi modul testlar dasturchi tomonidan dasturlash davomida o‘tkaziladi. Umumiy test birlashtiruvchi test tizimli test va qabul qiluvchi testlarga bo‘linadi va dasturiy ta’minotning tayyor tizimini insallyatsiyalash va uni mijozga uzatishni maqsad qiladi.

Tayanch so`z va iboralar: White-Box-test,Black-Box-test,Glass-Box-test,Modul testi

Savol va topshiriqlar:

1.White-Box-test nima?

2. Black-Box-test va White-Box-testni qiyoslab ko`ring?

3.Test ma’lumotlarini tushuntiring?
Ma’ruza .№ 14 Protsedura va funksiyalar tarkibi

Reja

1. 
   Umumiy ma’lumotlar
   
2. 
   Standart va biblioteka modullari
   
3. 
   Tashkil kilingan protseduralar va funksiyalar
   
4. 
   Foydalanuvchining protsedura va funksiyalari