Maruza №1 Mavzu: Texnik tizimlarda axborot texnologiyalari fanining predmeti va vazifalari reja

Elektron jadval haqida tushunchalar. 
Elektron jadvallar – 
bu Windows AT asosida ishlaydigan dasturiy ilova bo‘lib, u
 
foydalanuvchilarga jadval ko‘rinishida ma’lumotlarni tashkil qilish va jadval ma’lumotlari ustida 
turli hisoblashlarni bajarish imkonini beradi.
 
Bunday ustunlar va qatorlar majmuasi ishchi sahifa deb yuritiladi. Electron jadvallarning 
dasturiy ta’minoti ishchi sahifalarni yaratish, tahrirlash va formatlash imkonini beruvchi bir qator 
tayanch funktsiyalarini o‘z ichiga oladi. Electron jadval saqlangan fayl ishchi kitob deb 
nomlanadi va ushbu fayl minglab o‘zaro bog‘langan ishchi sahifalardan tashkil topishi mumkin. 
Ma’lumotlar 
vertikal 
ravishda 
ustunlarda 
va 
gorizontal 
ravishda 
qatorlarda 
tashkillashtiriladi(kiritiladi) (1-rasm). 
Har bir ishchi sahifa minglab qator va ustunlardan tashkil topadi. Bitta yoki bir nechta harflar 
ustunlarni, sonlar har bir qatorni nomlash uchun qo‘llaniladi. Ekranda ushbu qator va 
ustunlarning faqat bir qismigina ko‘rinadi. Qolgan qismini ko‘rish uchun sahifani “sahifalash 
tugmalari”dan foydalanish mumkin.
Yacheyka – 
ustun va qator kesishmasida joylashgan katak bo‘lib, u jadvalning eng kichik 
birligidir. Dasturiy ta’minot yacheykalarni ustun nomi va qator nomeri yordamida nomlaydi. 
Masalan, B ustuni va 4 qator kesishmasida B4 yacheykasi joylashgan. 1-rasmda ko‘rsatilgan B4 
yacheykasi $ 2 000,00 ma’lumotini saqlagan, u yanvar oyining ish haqini ifodalagan. 
1-rasmda ko‘rsatilgan ishchi sahifaning ba’zi bir yacheykalirida biron bir hisoblashda 
ishlatiladigan ma’lumot – sonlar ifodalangan, ba’zi bir yacheykalarda esa ushbu ma’lumotlarni 
generatsiya qiladigan formulalar ifodalangan. Formula ishchi sahifadagi ma’lumotlar bilan biron 
bir turdagi hisoblashlarni amalga oshiradi va natijani yacheykaga chiqaradi.
Ishchi sahifani yaratishda siz o‘zingizning formulalaringinni kiritishingiz mumkin bo‘ladi. 1-
rasmda B16 yacheykasida = B9 + B10 + B11 + B12 + B13 + B14 + B15 ormulasi kiritilgan 
bo‘lib, u B9, B10, B14, B11,B12,B13 va B15 yacheykalardagi qiymatlarning yig‘indisini 
hisoblaydi, ya’ni yanvar oyi uchun umumiy sarf-harajatlarni hisoblash formulasini ifodalaydi.
Funktsiya – 
turli ko‘rinishdagi hisoblashlarni bajaruvchi aniqlangan formuladir, masalan, 
yacheykalar guruhiga qiymatlarni qo‘shish, qiymatlarni generatsiya qilish va h.k. Masalan,
= SUM (B9:B15) 
B16 yacheykasiga B9:B15 diapazonidagi qiymatlar yig‘indisini qo‘shib qo‘yishni ilovaga 
etkazadi. 
Elektron jadvallar ko‘pgina standart funktsiyalarni o‘z ichiga olgan. Mukammal 
funktsiyalardan biri bitta sahifadagi yacheykalarga kiritilgan o‘zgartirishlar u bilan bog‘langan 
boshqa sahifalardagi yoki yacheykalardagi formulalarda ham aks etishidir. 
Electron jadvallarning yana bir imkoniyati bu ma’lumotlar asosida turli ko‘rinishfagi, 
masalan, gistogrammalar, aylanasimon diagrammalar va h.k., grafiklar tuzish imkoniyatidir. 
Ko‘rgazmali, ya’ni grafik ko‘rinishda ma’lumotlarni ifodalash foydalanuvchilarga qiymatlar 
orasidagi bog‘lanishlarni aniq ko‘rish imkonini beradi.

---

1-rasm. EXCEL jadvalida ma’lumotlarni ifodalash.