Maruza №1 Mavzu: Texnik tizimlarda axborot texnologiyalari fanining predmeti va vazifalari reja

Makroslar (Smart Tags) 
Makroslar birinchi marta Microsoft Office XP dasturida foydalanishga topshirilgan. Ular 
foydalanuvchining ko’p foydalanadigan vazifalarini bajarishini va avtomatik ishlar ustidan to’la 
boshqaruvga ega bo’lishini ta’minlab, foydalanuvchining ish unumdorligini oshiradi. 
M
akroslarni ishga tushirish uchun ortiqcha ish harakat bajarishimiz shart emas. Qo’yish(vstavka), 
Avtoto’ldirish(avtozapolnenie), hatolarni topish(obnarujivanie oshibok) kabi amallardan tezkor 
foydalanishimiz uchun avtomatik ravishda paydo bo’ladi. Masalan, biz qo’yish (vstavka) 
operatsiyasini bajarib bo’lganimizdan so’ng yangi matnni boshlagunimizga qadar eski matn 
yonida paydo bo’lgan “qo’yish” tugmasi yo’qolmay turadi. 
Bu amallar teglarni vizuallashtirib, yacheykadagi taxmin qilinayotgan xatoliklarni ko’rish 
imkonini beradi. Hatolarni to’g’irlash, xatolarni bekor qilish yoki uzoq tekshiruv kabi amallarni 
ham bajarishingiz mumkin. 
O’ng tarafdagi rasmda yacheykaga noto’g’ri yozilgan formulaning yonida paydo bo’lgan 
teglarni ko’rishingiz mumkin. 
Amaldagi hujjat (kniga) bo’yicha harakatlanish 
Katta hajmdagi ishni bajarayotganingizda amaldagi hujjatda harakatlanishning ba’zi bir 
turlarini bilib qo’yishingiz kerak. Harakatlanish sichqoncha yoki klaviatura orqali amalga 
oshirilishi mumkin. 
Sichqoncha 
1. Sichqoncha bizga kichik masofalarga harakatlanishda as qotadi. Agar istalgan 
yacheykadagi + ishorasiga bossak, yacheykani ajratib aks ettirishimiz mumkin. Kursorning 
ajratilgan yacheykaga nisbatan turgan vaziyatini Excell turli xil ko’rsatkichlar orqali ifodalaydi. 
Yacheykani ajratib ko’rsatib, uning ichida harakatlansangiz oq + ko’rinishidagi kursorni 
ko’rishingiz mumkin.
Klaviatura – tugmalar jamlamasi. 
Ko’rsatkichli tugmalarni bosish orqali kataklarni tanlash mumkin (ko’satkichlar klaviaturada 
joylashgan); 
Katakni belgilab unga 2 marotaba bosish orqaliu faollashadi. Shuningdek katakni Formula 
Barga yoki F2 tugmasiga bosib faollashtirish mumkin. 
Katak faol bo’lganda barcha turdagi buyruqlardan foydalanib bo’lmaydi. Buning ychun ushbu 
holatdan chiqib ketish kerakligiga e’tibor bering. 
Aylantirgich (prokrutka): 
Vertikal va gorizontal prokrutka belgilarini faol katakni joyidan qo’zg’atmaydi, lekin ishchi 
varaqning qolgan qismini ko’rish imkoniyati mavjud bo’ladi. 
Klaviatura 

---

Agarda ishni davom ettirish extiyoji bo’lsa, klaviaturadan foydalanish yaxshiroq. Quyida 
tugmalarning qo’shilmalari keltirilgan. 
Harakat 
Tugmalar 
Tepaga 
[PAGE UP] 
Pastga 
[PAGE DOWN] 
Chapga 
ALT[PAGE UP] 
O’ngga 
ALT[PAGE DOWN] 
Ischi varaq chegarasi 
CTRL+[Sichqonchaning mos tugmasi] 
Aniq katak 
[F5] keyin murojaatni kerakli bo’lgan yacheykaga bosma 
qilib, ENTER tugmasi bosiladi. 
Joriy qatorning А ustuni 
[HOME] 
A1 katak 
CTRL+[HOME] 
Formulalar 
Elektron jadvallarda asosiy operatsiyalar bosqich bo’lib, qo’shish, ayirish, ko’paytirish, 
bo’lish hisoblanadi. EXCELda kataklarda alohida qiymatlarni o’zgarishini hisobga olib, ushbu 
qiymatlar saqlanuvchi kataklarga murojaat o’rnatish imkoniyati ko’zda tutilgan. 
AgarA1 va A2 kataklarga qiymat kiritilgan bo’lsa, u holda A1+A2 halatida A1 katagidagi 
oldin kiritilgan qiymat o’zgarganda avtomatik ravishda natija hisoblanadi. Ushbu hususiyat 
EXCELni jadvalli hisoblarda tengi yo’qligini ko’rsatadi. = belgisikataklarda formulalar oldidan 
qo’yiladi va ularni aniqlashga yordam beradi. 
Ma’lumotlar bilan asosiy operatsiyalar quyidagi belgilar bilan amalgam oshiriladi: 
Yig’indi + 
Ayiruv - 
Ko’paytiruv * 
Bo’luv / 
Darajaga ko’tarish ^ 
Formulalarni kiritish: 
Bu natijani ko’rmoqchi bo’lgan katakga ma’lumotlarni kiritish yo’li bilan amalga oshiriladi. 
Enter tugmdsini bosib, formulani tasdiqlagandan so’ng, EXCEL natijani ishchi varoqqa 
chiqaradi. Hisoblashni esa formulalar qatorida ko’rsatadi. 
Formulalardagi xatolar: 
Ba’zida formula natijalari boshqa rftakka murojaat qilganda yoki noto’g’ri arifmetik amallarni 
amalgam oshirganda noto’g’ri chiqadi. Bularni formulalarni qayta tahrirlash yo’li bilan bartaraf 
etish mumkin.