Ma’ruza №1 Mavzu: Shaharsozlikning tabiiy iklimiy xususiyatlari. Geomorfologik, geologik, gidrologik va gidrogeologik sharoitlar. O’zbekistonda aholi joylashuvi va shaharlarni rejalashtirish xususiyatlari. Ma’ruza rejasi

Sanitariya-gigiyenik masalalar aholi hayoti uchun sog’lom sharoit yaratish, sanoat va aholi yashash tumanlari orasida sanitariya- himoya qismini belgilash, ko’kalamzorlashtirish, tuproqning, havoning va suvning ifloslanishiga va shovqinga qarshi kurashni nazarda tutadi.
Texnikaviy qurilish masalalari aholi yashash joylarida qurilishi uchun tanlangan hududlarning muhandislik-geologik sharoitlarini o’rganish, qurilish texnikasining darajasi va zamonaviy vositalarini aniqlash, transport va piyodalar harakatining oqilona tizimini hal etish, hududlarni obodonlashtirish (ichimlik suvi yetkazish, oqova suvlar o’tkazgich, issiq suv, gaz, elektr ta’minoti) va hokazolarni hal qilish bilan bog’liqdir.
Shaharlarning rivojlanish jarayoni murakkab va ko’p qirralidir. Bugun biz XXI asr arxitekturasi haqida o’ylashimiz lozim. Hozirgi zamon arxitekturasi faqatgina san’at yemas, balki fan va texnika birligi hamdir. Bilimning ko’p sohalari yutuqlarini arxitekturachalik yuqori darajada birlashtiradigan san’at yo’q.
Geomorfologik va geologik sharoitlar.
Hududni tahlil qilishning asosiy maqsadi – ko’rilayotgan hudud tabiiy shart-sharoitlari va resurslarining tahlil qilish va baholash orqali undan turli xil sohalarda foydalanishga yaroqliligini aniqlash: shahar qurilishiga, qishloq va o’rmon xo’jaligiga, aholining ommaviy dam olish uchun hududni tarhiy tashkil etishga bo’lgan talablarni aniqlash.

Tabiiy shart-sharoitlarga quyidagilar kiradi:

• 
  geomorfologik shart-sharoitlar;
  
• 
  geologik tuzilish;
  
• 
  gidrogeologik shart-sharoitlar;
  
• 
  mineral xom ashyo resurslari;
  
• 
  injener-geologik shart-sharoitlar;
  
• 
  iqlimiy shart-sharoitlar;
  
• 
  gidrologik shart-sharoitlar;
  
• 
  tuproqlar;
  
• 
  o’simlik va hayvonot dunyosi;
  
• 
  landashft tavsifi.
  

Geomorfologik shart-sharoitlarni tahlil qilganda relefning morfologik va morfometrik elementlariga alohida e’tibor beriladi: shakliga, genetik turiga, absolyut va nisbiy balandliklariga, erozion bo’linish chuqurligi va qalinligiga, qiyaliklarga. Bu xususiyatlar tahlilidan so’ng hududni u yoki bu foydalanish uchun qulayligi bo’yicha tumanlashtirish o’tkaziladi. Masalan, tumanni rejalashtirish tuzilmalarida shaharsozlik, qishloq xo’jaligi va o’rmon xo’jaligida foydalanishga, tumanni rejalashtirish loyihalarida esa sanoat va grajdan qurilishi, qishloq va o’rmon xo’jaligi, ommaviy dam olish va tabiatni muhofazalash uchun eng qulay tumanlar aniqlanadi. Bunda asosiy informatsiya manbai bo’lib maxsus institutlar, vazirliklar va idoralar tomonidan tuziladigan topografik, aero- va kosmik, geomorfologik va injener-geologik materiallar xizmat qiladi.
Hududning geologik tuzilishini ko’rib chiqqanda murakkab geologik tuzilishga ega, neotektonik va seysmik aktiv, tuzilish xususiyatlari hamda stratografik va litologik komplekslar quvvati va tarqalish qonuniyatlari bo’yicha tumanlar ajratiladi. Bunda, seysmik tumanlarda seysmik holatning tahliliga, ohaktoshlar tarqalgan tumanlarda karst jarayonlarining paydo bo’lishi va xarakteri, ularning intensivligiga alohida e’tibor beriladi. Buning uchun geologiya fondining tektonik, geomorfologik, seysmik-geologik kartalaridan foydalaniladi.