Mа’ruzа №1 Kirish. Mashinasozlikda kesuvchi asbobning o’rni. Rеjа

Metallarni kesishdagi ishqalanish. Kesuvchi asbobning oldingi va orqa yuzasi buyicha ishqalanishning xususiyatlari butun qirindi xosil bulish jarayoniga katta ta`sir Ukazadi. Ishqalanish kuchi boshqa omillar bilan birgalikda kesuvchi asbobning oldingi yuzasida teng ta`sir euvchi kuchlarning yUnalishini aniqlaydi. Uz navbatida bu yUnalishga, siljish yuzasining xolati, qirindi kirishuvi, kesiladigan qatlamning deformatsiyalanish darajasi ta`sir etib, natijada kesish kuchining kattaligiga bog’liq buladi. Kesish uchun sarflangan ish issiqlikka aylanib ishqalanish yuzalaridagi kesuvchi asbobning xaroratini va uning kesuvchi xususiyatlarini saqlash qobiliyatini belgilaydi.
Kesuvchi asbob yuzalaridagi ishqlanish - mashina detallaridagi ishqalanishdan butunlay farq qiladi. U tuqnashuvchi yuzalarda yuqori bosim ostida amalga oshadi. Bu bosim kesuvchi qirrada 1000 mn/m ga erishadi va oldingi yuzadan qirindini tushish joyida nolgacha etadi (mashina deallarining xarakatlanuvchi brikmalarida bu kattalik 10 - 20 mn/m dan yuqori emas).
Ishqalanuvchi yuzalarning xarorati, xona xaroratidan ishlov beriladigan materialning erish xaroratigacha bulgan keng chegarada Uzgarishi mumkin. Bunda ishqalanuvchi jismlardan biri qirindi-plastik deformatsiyalanadi. Masalan, quyidagi Urnatilgan maromda: pulat 50 ni 0,33 m/sek kesish tezligida va 2,38 mm/ayl surish bilan yunishda, keskich bilan tuqnash qirindini yuzasidan 0,025 mm masofadagi nisbiy siljishi 39 ga teng va qirindining asosiy materiali deformatsiyasidan 20 marta ortiqdir.
Faqat muayyan sharoitlarda (ayiqsa kichik kesish tezliklarida) ishqalanuvchi yuzalarning Uzaro metall ta`sirini chiqarib tashlovchi plyonkalar bilan qoplangan bulishi mumkin.
Kesish jarayonida xosil bUluvchi va xamma fizik xodisalarga ta`sir etuvchi, ishqalanish ular bilan uzviy Uzaro bog’liqda buladi. Ishqalanish kuchini kamayishini taominlovchi omillar kesish jarayonini engillashtiradi, kesuvchi asbobning xizmat muddatini oshiradi.
Kesish jarayonida ishqalanish kuchlarini bevosita Ulchash juda murakkab, su`niy Uxshash sharoitlarni tashqil qilish yuli bilan tadqiq qilinadi.
Ishqalanishning Urtacha koeffitsienti ikkita turli fizik maonoga ega bulishi mumkin.
Agarda tashqi ishqalanishdagi kuchlanish qirindi materialini siljishdagi oquvchanlik chegarasidan kichik bUlsa, u xolda oldingi yuza buyicha qirindi qatlamining tashqi siljishi qirindi materialidagi ichki siljishiga nisbatan faolroq buladi. Bu xolda qirindi va kesuvchi asbob ikkita egiluvchan jism sifatida urganiladi va qirindini kuchishi ma`lum chegarada bir xil tezlikka ega buladi. U xolda ishqalanish koeffitsienti bevosita tuqnash yuzalardagi tashqi ishqalanish jarayonini tavsiyalaydi. Bunda ishqalanish kuchlanishini normal kuchlanishga munosabati taxminan doimiy deb qaraladi, ya`ni Urtacha ishqalanish koeffitsienti normal bosimga bog’liq bulmaydi.
Agarda tashqi ishqalanishdagi kuchlanish qirindi materialini siljishidagi oquvchanlik chegarasidan katta bUlsa u xolda qirindi materialida tuqnash yuza bUylab ichki siljish oldingi yuza buyicha qirindini tashqi siljishiga nisbatan faolroq buladi.
Bu xolda kesuvchi asbob Uzini egiluvchan jism sifatida, qirindi esa plastik jism sifatida urganiladi, kesuvchi asbobning oldingi yuzasi bilan bevosita tegib turuvchi qirindi qatlami tUxtaydi va unga yopishib qoladi,qirindi xarakati esa tuqnash yuzaga yaqin turuvchi qatlamlarning Uzaro plastik siljishi yUli bilan yuzaga chiqadi.