Ma’ruza 1 kirish kirish. E

Sanoat korxonalarini elektrobalansini tuzish bo’yicha asosiy ko’rsatmalar.
Sanoat korxonalarini elektr balansi elektr energiyani (aktiv va reaktiv) kirim va chiqimdan iborat. Kirimga elektr energiyani energosistemadan qabul qilinganiga yoki boshqa korxona tarmoqlaridan qabul qilingani, hamda korxona elektr qurilmalari (IEM va GES sanoat generatorlari, sixron kompensatorlar va kondensatlar) yordamida ishlab chiqarilgani hisoblanadi. Kiruvchi va chiquvchi qismlari aktiv va reaktiv energiyani o’lchovi asboblar ko’rsatgichlari orqali hisoblanadi.

Aktiv elektr energiyaning kiruvchi elektrobalans qismi uchun sanoat korxonasi, korxona sexi, alohida energoxajmli agregat bo’yicha (energosbыt nazorat sho’’basi yoki korxonaning bosh energetigining alohida ko’rsatmasi bo’yicha) tuziladi.

Aktiv elektr energiyaning chiquvchi qism elektrobalansi quyidagi chiqim ko’rsatgichlariga bo’linadi:

1. 
   Asosiy texnologik protsess uchun bevosita elektroenergiyaning sarfi xar xil energoxajmli texnologik qurilmalari bo’ђinlarida mahsulot ishlab chiqarishda isrofni hisobga olmaganda elektr energiyani foydali sarfning ajralishi bilan (elektrik pechlar, kompressor va nasos qurilmalari, prokat stanoklari va boshqa katta elektr energiya iste’molchilari):
   
2. 
   Asosiy texnologik protsessiga bivosita elektr energiyaning xarajatlari uning nomukammalligi yoki texnik me’yorlarining buzilishi natijasida (nam shaxta, foydalanishda quymalarning qizimaganligi va shu kabilar);
   
3. 
   Elektr energiyaning o’z ehtiyoj xarajatlari (sex xonalarini shamollatish, sex transporti, yoritish va shu kabilar);
   
4. 
   Elektr ta’minot sistemasi elementlarida elektr energiyaning isrofi (liniyalarda, transformatorlarda, reaktorlarda, kompensatsiyalovchi qurilmalarda va dvigatellarda):
   
5. 
   Begona iste’molchilarga elektr energiyaning qo’yib yuborilishi (oshxonalar, klublar, qishloqlar, do’konlar, shahar elektr transportlariga va shu kabilar).
   

Elektrobalansni tuzishga xar bir besh elektroenergiyani sarfining ko’rsatgichlarining mavjudligi majburiy emasdir. Masalan, sanoat korxonalarining elektrobalansida 2 va 5 ko’rsatgichlarning bo’lmasligi mumkin.

Elektrobalansda elektr energiyaning solishtirma sarfi mahsulotning birligiga olib borilishi kerak, boshqa zavod va sexlarning mos keluvchi ko’rsatgichlariga solishtirilgan holda. Masalan, sqilgan havoni ishlab chiqarish uchun elektr energiyaning sarfi kubometriga emas, balki bir atmosfera bosim bilan kubometr xavo uchun ishlab chiqarilishi kerak, yoki suvning sarfi-kubometrga emas, balki kubometr suv uchun, 10 m balandlikka ko’tarilganiga va shular kabi.

Elektrobalans masalalarini tuzilishida quyidagilar hisobga olinadi:

a) 2,3,4 va 5 ko’rsatgichlar bo’yicha elektr energiyaning sarfini aniqlash va topish, korxonaning asosiy mahsulotlari uchun elektr energiyaning sarfini aniq ajratib olish uchun;

b) korxonaning mahsulot birligiga elektr energiya sarfining xaqiqiy solishtirma normasini aniqlash;

v) elektr energiyaning ishlab chiqarmaydigan sarfini qisqartirish imkoniyatini aniqlash (2,3,4,5 ko’rsatgichlar) va turli xil tadbirlar o’tkazilishi yo’llari bilan asosiy maxsulot chiqarishdagi elektr energiyaning sarfini kamaytirish, mukammallashtirilgan texnologik protseslar va zavodning asosiy mahsulotlariga elektr energiyaning xaqiqiy solishtirma normalarini sarfiga doimiy ravishda taqqoslash.

Elektr energiyaning isroflarini hisoblashni yagona uslublarini ta’minlash uchun quyida zaruriy formulalar, ko’rsatmalar va namunalar keltirilgan.

Elektrobalans tuzishda energetik sexlarni (nasosli, kompressorli, qozonxonalar) ajratish tavsiya etiladi, hamda elektropechli va shamollatish qurilmalarini xam