Ma’ruza №1 Kirish. Avtomatika asoslari fanining maqsadi va vazifalari. Reja

Shifrator va deshifratorlar

Avtomatikaning diskret qurilmalarida va EHM larida ba’zan shunday zaruriyat tug‘iladiki, bunda n-razryadli ikkilik kodni asosli bir razryadli kodga aylantirish yoki shunday teskari o‘zgartirishni bajarish kerak bo‘ladi. Xudi shunday o‘zgartirishlarni amalga oshiruvchi mantiqiy qurilma mos ravishda deshifrator va shifrator deb ataladi. Quyida ChE (chegeraviy element) va FN (formal neyron) asosidagi shifrator va deshifratorning qurilishiga misol ko‘ramiz.

3-расм. Уч чиқишли асинхрон дешифратор.

2-расм. Уч киришли синхрон дешифратор.

Avval deshifrator sxemasini qaraymiz. n-razryadli ikkilik kodni qayta o‘zgartirish uchun deshifratorda har biri n chiqishga ega 2n klapanlardan quriladi. Klapanlarga kirishda ikkilik o‘zgaruvchilar to‘plami (argumentlar) beriladi, o‘zgaruvchilarning to‘g‘ri qiymati mos triggerlarning birlik chiqishidan, invers qiymati nol chiqishdan olib qolinadi. Agar n katta son bo‘lmasa sxema bir kaskadli bo‘lib qoladi va bunday deshifratorni qurish uchun 2t ga teng element kerak bo‘ladi. Agar n katta son bo‘lsa va klapanga kirishlar soni chegaralangan bo‘lsa , unda sxema ko‘pkaskadli (ko‘ppog‘onali) bo‘ladi va bunday deshifratorlarni qurish uchun sezilarli miqdorda elementlar talab etiladi.

1-rasmda ChE uch kirishli deshifrator ko‘rsatilgan. Bu deshifratorning xarakterli tomoni shundan iboratki u faqat to‘g‘ri qiymatli argumentlardan foydalanadi va sinxron prinsipda ishlaydi.

Shifrator deshifratorning qarama-qarshi funksiyasini bajaradi, shunga ko‘ra asosli bir razryadli kodni n – razryadli ikkilik kodga o‘zgartiradi. ChE va FN da shifrator qurishda YoKI vazifasini amalga oshiradigan to‘g‘ri va inversli chiqishli elementlardan foydalanish mumkin. – rasmda shunday sakkizli ikkilik shifratorga misol keltirilgan.

4-rasm. Asinxron sakkizli ikkilik deshifrator.