Ma`ruza №1. Elementlarni xususiyatlari, statik va dinamik tavsiflari. Sezgirlik mezonlari. O`lchovchi o`zgartirgichlarning sinflanishi

Elementlarning statik va dinamik xarakteristikalari
Avtomatik elementlarning kirish va chiqish siginallari qiymatlari vaqt davomida o`zgarmas bo`lgan rejim statik rejim deyladi.

Avtomatikaning barcha elementlarining asosiy xarakteristikasi ularning statik o`zgarishi koeffitsiyentidir.

bu erda: , – chiqish va kirish siginallarining turg`un rejimidagi qiymati.

Statik xarakteristika, bu elementlarning statik rejimidagi chiqish kattaligi N ning, kirish kattaligi ga funksionak bog`liqligidir, yani

Statik xarakteristikalar chiziqli yoki nochiziqli bo`lishi mumkin.

1.4-rasm. Avtomatik elementlarning statik xarakteristikalari.
Chiziqli Statik xarakteristikasi 1.4 a-rasmda tasvirlangan. 1.4 b-rasmda statik xarakteristika nochiziqli deyladi. 1.4 c-rasmda statik xarakteristika releli detalda. Bazi elementlarda kirish kattaligining kichik qiymatlarida chiqish kattaligi ga teng 1.4 a-rasm. Ularda faqat kirish kattaligiu bo`lgandagina chiqish kattaligi o`zgara boshlaydi. Bu еrda kirish kattaligining qiymati sezgirlik chegarasi deyiladi.

Avtomatik elementlari ishining aniqligi xatolik yordamida belgilanadi. Xatoliklar absolyut, nisbiy va keltirigan bo`lishi mumkin. Еlementning absolyut xatoligi, kirish kattaligidagi ma`lum qiymatidagi, chiqish kattaligidagi real qiymati bilan uning hisoblangan qiymati orasidagi farqi aytiladi.

Nisbiy xatolik absolyut xatolikning chiqish kattaligining hisoblangan qiymatiga nisbatiga aytiladi.

yoki

Keltirilgan xatolik, absolyut xatolikning, chiqish kattaligi qiymati o`zgarishi mumkin bo`lgan diapazonga nisbatiga aytiladi. Dinamik xarakteristika: sistemaning bir turg`un holatidan kirish va chiqish kattaliklarining qiymatlari boshqa bo`lgan ikkinchi holatga o`tadi dinamik rejim yoki o`tkinchi jarayon deyiladi.

Avtomatik elementlarning o`tkinchi jarayondagi holati, o`tish (pеrеxоdnаya) xarakteristikalari bilan ifodalaniladi. O`tish xarakteristikasi deb, kirish kattaligi sakrab (keskin) o`zgarganda, chiqish kattaligining vaqtiga bog`liqligiga aytiladi.


1.5-rasm. Avtomatik elementlarining o`tish xarakteristikalari.
O`tish xarakteristikalari inertsiyasiz, inertsiyalik va tebranuvchan bo`lishi mumkin. Avtomatik elementlarning ishonchliyligi deb, ularning eksplyuatatsiya jarayonida ishlash qobiliyatini saqlash xususiyati tushuniladi. Ishonchlilikka baho berishda, “buzilish” (“оtkаz”) tushunchasi ishlatiladi.

Avtomatik elementining “buzilishi” deb, uning ishdan chiqish element funksiyalarini qoniqarsiz bajarishga olib keladigan parametirlarning o`zgarishiga aytiladi. Ishonchlilik miqdoriy baholash uchun uning buzilmasdan ishlash ehtimoli buzilishlar intensivligi ; va ularning buzilmasdan ishlash o`rtacha vaqt ishlatiladi.

Nazorat savollari

1. 
   Avtomatik boshqarish deb nimaga aytiladi
   
2. 
   Avtomatik rostlash va avtomatik nazorat nima?
   
3. 
   ARSning struktura shemasini tushuntiring.
   
4. 
   Аvtоmаtikа elеmеntlаrini o`tish xarakteristikalarini ayting.
   
5. 
   Аvtоmаtikа elеmеntlаrining vazifasini ayting.
   
6. 
   Аvtоmаtikа elеmеntlаrining аsоsiy xаrаktеristikаsi?
   
7. 
   Stаtik vа dinаmik shеmаlаrini ko`rsating?