Ma’ruza- 13 mavzu. Yo’l to’siqlari va ularni qo’llash sharoitlari

yo’l poyining chetidan 0,5 m
masofadan 
kam bo’lmagan va 
0,85 m ko’p bo’lmagan 
masofada 
yo’l to’sig’ining bikirligiga qarab
joylashtiriladi. 
Yo’l to’siqlarining bikirligi (jestkostь) bo’yicha ishlashiga qarab qattiq, yarim qattiq 
va
elastik turlari bo’linadi
. 
Qattiq yo’l to’siqlariga
temir-beton bruslari, beton va tabiiy toshlardan ishlangan 
devorsimon to’siqlar kiradi (7.11a -rasm). 
Yarim qattiq yo’l to’siqlariga
har xil profildagi metallardan yasalgan to’siqlar kiradi 
(7.11b -rasm). Bu turdagi to’siqlar boshqa to’siqlarga nisbatan birmuncha afzalliklarga ega. 
Bularga 
egiluvchanligi, 
yengilligi, 
tez 
tahmirlanishi, 
transport 
vositalarini 
kam 
shikastlantirishi kiradi. CHet el amaliyotida yarim qattiq yo’l to’siqlari eng katta o’rinni 
egallaydi. 
7.11-rasm. Birinchi guruh to’siq turlari. 
a) devorsimon; b) barьersimon; v) barьersimon tros bilan. 

---

Elastik yo’l to’siqlariga trosli barьersimon to’siqlar kiradi
. Ular qorong’i vaqtda yomon 
ko’rinadi, transport vositasi katta burchak ostida kelib urilsa, uni yo’lning qatnov qismiga otib 
yuborishi mumkin, agarda kichik burchak ostida urilsa, sidirilib borib to’siq tayanchiga 
urilishi mumkin. SHu kamchiliklarini ko’zda tutib SHNQ 2.05.02-07 me’yoriy ko’rsatmasida 
trosli barьersimon to’siqlarning I-II darajali yo’llarda 
qo’llanishi tahqiqlangan
. 
Devorsimon yo’l to’siqlarining alohida blok shaklida oralarini ochib qo’llanishi 
tahqiqlanadi
. 
Yo’l to’siqlari sifatida eski pokrishkalarni va yog’ochlardan ishlangan to’siqlarni III va 
IV daraja yo’llarida ishlatilishi mumkin. 
Ikkinchi guruh yo’l to’siqlari metall va sintetik quvurlardan, setkalardan yasalab, 
quyidagi joylarga o’rnatiladi
. 
1. I darajali yo’llar avtobus to’xtash joylarining butun uzunasi bo’yicha va ikki tomoniga 20 
m masofa uzunligida ajratuvchi polosada. 
2. Transport tonnellarida trotuarning bitta polosasida piyodalarning harakat miqdori 100 
odam/soat ko’p bo’lsa, panjarasimon to’siq trotuar yonida o’rnatiladi. 
3. Svetofor bilan boshqariladigan piyodalar o’tish joylarida yo’lning ikki tomonida 50 m 
dan kam bo’lmagan masofada o’tish joyining ikki tarafiga panjarasimon to’siq joylashtiriladi. 
4. Yer osti va yer usti piyodalar o’tish joylarida piyodalarning betartib harakatini 
to’xtatish uchun shunday harakatlar bo’ladigan joyda 50-100 m masofada balandligi 1,5 m 
dan kam bo’lmagan panjarasimon to’siqlarni yo’lni ikki yoqasiga yoki ajratuvchi polosaga 
o’rnatish ko’zda tutiladi. 
5. Aholi yashaydigan joylarda va «qo’riqxona» mintaqalarida uy yoki yovvoyi 
hayvonlarning yo’l qatnov qismiga chiqishini yo’qotish uchun yo’l yoqasiga setkadan 
yasalgan to’siqlar joylashtiriladi. 
Yo’naltiruvchi qurilmalar
avtomobil yo’llarida keng foydalaniladi. 
Yo’naltiruvchi qurilmalarga quyidagilar kiradi: 
-
yo’naltiruvchi ustunchalar; 
-
sunhiy yoritgichli tumbalar; 
-
xavfsizlik orolchalari. 
Agarda ularga yo’l belgi chiziqlari yoki nur qaytaruvchi plenkalar yopishtirilgan bo’lsa, 
yo’naltiruvchi qurilmalar vazifasini (ayniqsa kechasi) yo’l to’siqlari ham bajarishi mumkin. 
Yo’naltiruvchi qurilmalar
yo’l yoqasining chetini, xavfli to’siqlarni kechasi va yomon 
sharoitlarda ko’rinishini ta’minlashi uchun qo’llaniladi. 
Yo’naltiruvchi ustunchalar avtomobil yo’llarining yoritilmaydigan uchastkalarida yo’l 
to’siqlari o’rnatilmaydigan hollarda quyidagi joylarda o’rnatiladi
: 
1. Bo’ylama kesimdagi egri uchastkalarga yaqinlashish joylarida ko’tarmaning balandligi 2 
m dan oshmagan va harakat miqdori 1000 avt/sut.dan ko’p bo’lganda yo’lning har ikki 
tomoniga 3 tadan yo’naltiruvchi ustuncha qo’yilib, ularning orasi 10-50 m qabul qilinadi. Egri 
uchastkaning o’zida esa uni radiusiga bog’liq holda 7.17-jadvalga asosan belgilanadi (7.12-
rasm). 

---

7.12.-rasm Bo’ylama kesimdagi egrilikda va undan oldindagi yo’l uchastkalarida 
yo’naltiruvchi ustunchalarni joylashtirish. 
2. Yo’lning to’g’ri uchastkasida ko’tarmaning balandligi 2 m dan kam bo’lmagan va 
harakat miqdori 1000 avt/sut dan ko’p bo’lgan joylarda yo’naltiruvchi ustunchalarning orasi 
50 m (agarda ustunchaga nur qaytaruvchi plenka yopishtirilmagan bo’lsa) yoki 100 m (agarda 
ustunchaga nur qaytaruvchi plenka yopishtirilgan bo’lsa) belgilanadi. 
7.17-jadval
Bo’ylama 
kesimdagi egrilik 
radiusi