Маъруфжон йўлдошев бадиий матн ва унинг лингвопоэтик таҳлили асослари

Таҳлил учун матнлар
1-машқ. Берилган матнни таҳлил қилиш учун дастлаб луғат тузинг. Бугунги лисоний меъёрлар асосида матнни қайта баён қилинг. Матн типлари ва боғловчи воситаларини аниқланг. Матнни тематик таҳлил қилинг.
Тошбақа билан чаён
Навозанда айтди: «Андоғ эшитганим борки, сангпушт Ироқдин Ҳижоз сари борур эрди. Йўл узасида ночор, бир чаёнға йўлдош бўлди. Иккиси заруратдин ҳамроҳ бўлдилар. Аммо сангпушт боғоят фаросатлик эрди. То баҳаддики кўп тажрибалар ҳосил қилғон эрди. Аммо чаёнға инон – ихтиёрин бериб, бодиялар қатъ этуб, манозил ва мароҳил тай қилиб юрур эрди. Ўшал аснода ногоҳ бир наҳри азимга дучор бўлдилар. Андин ўтар иложини топмадилар… Охирул – амир, сангпушт… муддао истидъосини соҳилға ўзини олди. Ғоз ва ўрдакдек силкунуб турди. Ногоҳ, орқасиға боқти, кўрдики, йўлдоши йўлда ҳорғон… найзасини кифтига тик ушлаб, юқори – қуйи юрубдур. Сангпушт айтдики: «Эй биродар, сабаб надурки, буён ўтмайсиз?»
Чаён айтди: «Кўз ёшича су бўлса, бизга маъзур тутунг». Сангпушт кўнглида айтдики: «Йўлдош бўлмоқ шарти бу эмаски, оз ҳодиса бирла ҳамроҳлик расмини бартараф қилсак, унча хуб эмас. Авло ул – дурки, ўткариб қўйсам…»
Алқисса, сангпушт чўлғочини қўлиға олиб, оз ҳаракат бирла ўзини нажот соҳилиға олди. Айди: «Эй биродар, сени дарёдин ўткаргали ўғрадим. Менинг устимга мин. Бежо ҳаракат қилмаки, ўз жонингға жабр қилурсин».
Анда чаён: «Ҳар ким ўз маслаҳатини ўзи билур», деб сангпуштнинг орқасиға минди. Дарёға тушиб оқдилар. Замондин сўнг чаён тебрана берди. Сангпуштга айди: «Бу кун майдонингни васиь топдим… Бу кун пўлод найзамни якжирма қалқонингға озмойиш қилай дерман».
Сангпушт айди: «Сенинг бу хор сифат найзайи бемажолинг менинг бу якжирма қалқонимға нима кор қилмасин?»
Анда чаён айди: «Билганин йўқмуким, ақрабнинг муддаоси ниш урмоқдур, хоҳ дўст кўксинадур, хоҳ душман орқасина»…
Сангпушт… ғоввослардек бир ғўта урдиким, ул жавоҳир термоқда ва чаён жон бермоқда қолди. (Гулханий)


2-машқ. Берилган матнни таҳлил қилиш учун дастлаб луғат тузинг. Матн типлари ва боғловчи воситаларини аниқланг. Матнни тематик таҳлил қилинг.