«Мармар кони ва иссиқлик электростанциялари чиқиндиси асосида қурилиш қоришмасини тайёрлаш.

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

---

32 
3.2. Кейинчалик тадқиқотлар учун танланган оптимал таркибни 
аниқлаш. 
Бизнинг тажрибамиз эса асосан саноат чиқиндилари ёрдамида олиб 
борилади. Жумладан таркиби оқ бетон учун маркаси 400 бўлган маҳаллий 
ишлаб чиқарувчидан (Жиззах вилоятидаги АЖ Олмалиқ тоғ-кон металлургия 
комбинатига қарашли цемент заводи) оқ портланд цемент, мармар кони 
чиқиндилари асосидаги тўлдиргичлар яъни; фракцияси 5-20мм чақиқтош, 
фракцияси 0,5-2мм бўлган мармар қуми ва табиий кора рангли бетон учун 400 
бўлган маҳаллий ишлаб чиқарувчидан (Республикамизнинг барча цемент 
ишлаб чиқарувчи корхоналари) кулранг цемент, тўлдиргич сифитида 
фракцияси 5-20мм бўлган чақиқтош, фракцияси 0,5-2мм бўлган қум ва 
бетонга қора ранг бериши учун АЖ Олмалиқ тоғ-кон металлургия комбинати 
таркибидаги Мис бойитиш фабрикасининг, фракцияси 0,01-0,1 мм бўлган мис 
эритмаларидан қолган чиқинди кукунлари. Ушбу материаллар асосида биз оқ 
ва қора рангли бетон қурилиш қоришмаларини тайёрлаймиз. Мазкур 
бетонларни биз асосан темир йўл излари четидаги сигналли устунларда,
автомобил йули четидаги бордюрларда ва бошқа соҳаларда ҳам кенг қўлласа 
бўлади. Бу бетон ёрдамида биз биринчидан атроф муҳитга чиқаётган мармар 
кони чиқиндилари ва мис эритмасининг қолдиқларини одам организми ва 
табиатнинг зарарланиши олди олинади, иккинчидан бу материаллар 
асосидаги тайёр маҳсулотнинг ишлаб чиқариш харажатлари таннархи 70% га 
арзонлашади, учинчидан бу бетон буюмлардан фойдаланишда икки мавсумда 
қайтади: яъни бу оқ ва қора бетон маҳсулотлари фойдаланиш даврида буларни 
ҳар мавсумда оқлаш, қора бетонни эса хар ҳил бўёқлар (мастика, битум, 
краска) билан бўяш ва бунинг учун ориқча меҳнат сарфи талаб этилмайди. Бу 
бетон маҳсулотларининг Ўзбекистон ҳудуди табиатнинг кескин ўзгаришидан 
келиб чиқиб, В15 (М200) классдаги бетонларни энг оптимал техник иқтисодий 

---

33 
кўрсаткичларни ҳисобга олиб, шаҳарсозлик норма қоидалари (ШНК) асосида 
тажрибамизни олиб борамиз.
Расм 1 
Расм 2 

---

34 
Расм 3 
Расм 4 

---

35