Маркетинг

Маркетинг
 
 
 
59 
3.3-расм. Маркетинг ахборотларини тўплаш услублари
16
 
Танлама кузатиш эса маркетинг тадқиқотларида кўпроқ қўлланиладиган услуб 
ҳисобланади. У ѐппасига кузатишдан бир неча хусусиятларига кўра фарқланади ва 
этарлича афзалликларга эга. Улар қуйидагилардан иборат. 
Биринчидан, танлама кузатишда ечиладиган маълумотлар тез фурсатларда 
амалга оширилади. Бу эса бозор хусусида тезкор ахборот йиғиш ва қарор қабул 
қилиш жараѐни учун ўта муҳимдир. 
Иккинчидан, танлама кузатиш йўли билан олинадиган ахборот мажмуанинг 
кўп қирралигини ва хусусиятларини атрофлича ўрганиш имконини беради. 
Натижада мажмуа хусусидаги ахборотни тўлиқроқ тарзда қайта ишлаш, ундан 
унумли фойдаланиш мумкин бўлади. 
Учинчидан, танлама кузатишада рўйхатга олинувчилар миқдори нисбатан кам 
бўлганлиги сабабли, тадқиқот объектни (ѐки мулоқотдаги аудиторияни) тайѐрлаш, 
у билан мустаҳкам алоқа ва қайта алоқа ўрнатиш имкони бир мунча юқори бўлади, 
бу хусусият эса кузатишда «янглишишлар» эҳтимолини камайтиришаг сабаб 
бўлади. 
Тўртинчидан, мажмуа миқѐсида кузатиш ўтказиш кўплаб ходимларни жалб 
қилиш ва харажатларнинг ортиб боришига олиб келса, танлама кузатишда 
тадқиқот нисбатан арзон ташкил этилади. 
Лекин танлама кузатишни амалга ошириш даставвал муайян қоидаларга ва 
кетма-кетликка амал қилишни талаб этади. Бу биринчи навбатда кузатиш учун 
аниқланадиган танловнинг миқдорий ва сифат жиҳатдан вақиллиги билан боғлиқ.
Маркетинг тадқиқотларида эксперимент услуби ҳам кўп қўлланилади. 
Хусусан, у тадқиқотда бир неча таққосланадиган ҳолатларни (гуруҳларни) 
яратишга ва ўзгарувчи кўрсаткичлар таъсирини аниқлашга асосланади. Мисол 
учун, шаҳар аѐлларининг айримлари ўз одатларига кўра соч қуритиш ва соч 
туркумлаш қурилмаларидан алоҳида ҳолларда фойдаланиладилар. Савдо фирмаси 
электр асбоблари ишлаб чиқарувчи фирма кўмагида умумлашган тарзда ишлаб 
чиқарилган соч қуритиш ва соч туркумлаш қурилмасини сотиш ва бунда 
харидорнинг муносабатини ўрганмоқчи. 
Маркетинг тадқиқотларида сўроқ услуби тавсифловчи йўналишдаги 
изланишларда кўпроқ қўлланилади. Жумладан,мижозлар ва харидорларнинг 
қатъияти, қизиқишлари, иштиѐқларидаги ўзгаришлар, мамнунлиги ва шунга ўхшаш 
16
Котлер Ф. Основы маркетинга. Учебное пособие. –М.: Издательский дом «Вильямс», 2010. – 656 с.