Marketing tadqiqotlari

qanday sharoitda vujudga kelgan? 
  
Hozirgi zamon bozori kuchli rivojlangan raqobat, ko„p sondagi ishlab chiqaruvchi va tovar 
yetkazuvchilar  hamda  xaridorlar,  keng  assortimentdagi  tovarlar  va  xizmatlar  bilan  farqlanadi. 
Bunday  sharoitda  iste`molchining  xoxish-istaklari  va  didini  aniq  oldindan  aytib  berish  ancha 
murakkab. Bu vaziyatda  nafaqat ishlab chiqaruvchi, balki  iste`molchi xam taklif etilayotgan tovar 
va xizmatlarning xilma-xilligi, ularning tanlovi oldida esankirib qolyapti. Bunday holat XX asrning 
ikkinchi  yarmida  yaqqol  namoyon  bo„la  boshladi.    “Operatsiya  “Marketing””  kitobida  shunday 
fikrlar  bor:  “O„z  xaridorlarini  saqlab  qolish  va  yangilarining  e`tiborini  qaratish  uchun 
monopoliyalar  o„z  tovarlarini  shunga  o„xshash  tovarlar  orasidan  ajratib  ko„rsatish  uchun  barcha 
usullarni  qo„llaydilar.  Natijada,  masalan  bir  televizorning  o„zidan  AQSH  bozorlarida  yarim 
mingdan ortiq modellari mavjud. Bunday  vaziyatda xaridor to„g‟ri tanlovga erishishi amri mahol. 

---

 
11 
 
Yakunida  esa  ishlab  chiqarish  va  reklama  xarajatlariga  ketgan  mablag‟  xaridor  xamyonidan 
undiriladi.” 
 
Bu  fikrni  xulosalab  aytish  mumkinki,  katta  miqdordagi  tovarlar  sotilmay  qolganligi 
natijasida  XX  asrning  50-yillarida  ko„pgina  yirik  ishlab  chiqaruvchi  firmalar  xarajatlarini  qoplay 
olmay  millionlab  mablag‟laridan  ajralishdi.  Masalan,  “Edsel”  yengil  avtomashinasi  “FORD” 
kompaniyasiga  250  mln.  dollarga,  EHM  ning  yangi  namunalari  bilan  chiqqan  “Reydio 
korporeyshn of Amerika” kontserniga 500 mln. dollarga tushdi. 
 
Shunga o„xshash boshka firmalarning omadsizliklari o„zlariga dars bo„lib: - “Istalgan yangi 
faoliyat , albatta bozorni o„rganishga tayanishi kerak”, degan xulosa qilindi. 
 
Birinchi  marketing  tadqiqotlari  savdo  markalari  o„rtasidagi  raqobat  davriga  to„g‟ri  keladi. 
endi  ishlab  chiqaruvchi  o„z  xaridorlarini  yaxshiroq  o„rganishga  harakat  qilardi.  Iste`molchilarni,  
masalan,  “18-49  yoshgacha  ayollar”  deb  emas,  balki  “atir-upadan  foydalanadigan,  reklamaga 
e`tibor beruvchi, yakshanba kuni gazeta o„qiydigan, o„rtacha 2 ta bolasi bor, sportga va aktiv hayot 
tarziga  yo„naltirilgan  18-49  yoshgacha  ayollar”  deb  talqin  qilina  boshlandi.  XX  asrning  60-
yillarida  iste`molchi  guruhlarini  o„rganadigan  texnologiyalar  vujudga  keldi.  Media  &  Marketing 
Index  va  TARGET  GROUP  INDEX  (TGI)  kabi  axborot  mahsuli  yirik  kompaniyalar  tomonidan 
qo„llanila boshladi.