Markaziy Osiyo xalqlari dinlari

Markaziy Osiyo xalqlari dinlari

Buyuk ipak yo‘li nafaqat hududlar o‘rtasida savdo-sotiq aloqalarini, balki davlatlar va qit’alar o‘rtasida axborot almashuvini ta’minlashga xizmat qilgan. Shavkat Mirziyoyev

Markaziy Osiyo mintaqasining ko‘p millatli va

konfessiyali bo‘lishining sabablaridan biri, uning qadimda

«Buyuk ipak yo‘li» ustida joylashganida edi. Mintaqadagi

Shosh, Samarqand, Buxoro, Xiva kabi qadimiy

shaharlar orqali «Buyuk ipak yo‘li» o‘tgan. Bu shaharlarda

yirik karvonsaroylar, savdo rastalari va bozorlarning

rivojlanishi bilan birga turli madaniyat, til va din

vakillari ham bu markazlarda jamlandi, o‘z urf-odat va

«Yilnoma kitoblarida bunday deyilgan: podshoh Doro ibn Doro xazinasida [Avestoning] 12 ming qoramol terisiga tillo bilan bitilgan bir nusxasi bor edi. Iskandar otashxonalarni vayron qilib, ularda xizmat etuvchilarni o‘ldirgan vaqtda uni kuydirib yubordi. Shuning uchun o‘sha vaqtda Avestoning beshdan uchi yo‘qolib ketdi». Abu Rayhon Beruniy

an’analarini rivojlantirdi.

Markaziy Osiyo mintaqasida tarqalgan eng qadimgi

dinlardan biri zardushtiylikdir. Bugungi kunda bu dinga e’tiqod qiluvchilarning soni juda ko‘p emas. Jahon

miqyosida zardushtiylikning diniy manbasi Avestoni

o‘rganish «avestoshunoslik» nomini olgan. Hozirda

AQSh, Rossiya, Eron, Hindiston davlatlarida yirik avestaoshunoslik

markazlari mavjud. Ularda olib borilayotgan

Bugungi kunda Markaziy Osiyo mintaqasida Jahon dinlariga kiruvchi islom, xristianlik va buddaviylik, hind dinlarining turli ko‘rinishlari, globallashuv natijasida yuzaga kelgan ko‘plab yangi sektalar faoliyat yuritmoqda.

tadqiqotlar ulkan tajriba va an’analarga ega.

Bugungi kundagi eng yirik zardushtiy jamoalari

bo‘lgan Eron jebrlari va Hindiston parslari o‘rtasida

faqatgina til, ibodatlarni o‘tkazish shakli va yil hisobi

borasida ba’zi ixtiloflar mavjud. Ayni damda, Hindistonda

ruhiy jihatga e’tibor beruvchi qator guruhlar yuzaga

kelgan. Globallashuv ta’sirida, so‘nggi vaqtlarda zardushtiylikni

isloh qilish, ko‘pgina marosimlarni bekor

qilib, faqat «Goat»larni muqaddas kitob deb tan olish

fikrini olg‘a surmoqdalar.

fikrini olg‘a surmoqdalar.

Markaziy Osiyo mintaqasida yuzaga kelgan dinlardan

biri, bu tangrichilikdir. Xalqlarimiz tarixida mazkur

e’tiqodning o‘ziga xos o‘rini bo‘lgan. Tangrichilik tarixi

mamlakatimiz xalqlarining o‘tmish madaniyati, ijtimoiy

hayoti va turmush tarzi haqida ma’lumot beruvchi tarixi

manbalardan biridir. Bugungi kunda tangrichilikni Markaziy Osiyo xalqlari orasida «qadimiy diniy an’ana» sifatida tiklashga

urinishlar bor. Bunday harakatlar ortida ayrim g‘arazli

urinishlar bor. Bunday harakatlar ortida ayrim g‘arazli

Maqsadlar yotganini sezish mumkin.

1990-yillardan boshlab tangrichilikka e’tiqod qiluvchi

guruhlar paydo bo‘la boshladi. Ataylab ko‘tarib

chiqilayotgan bu holat aholi orasida bo‘linishlarning yuzaga kelishiga sabab

bo‘lishi mumkin. Chunki, bugungi kunda ushbu mintaqada o‘zlarining ko‘p

asrlik diniy e’tiqodlariga ega bo‘lgan turli millat va ellatlar istiqomat qiladilar.

Ularninr e’tiodiga zid ravishda tangrichilik dinini qayta tiklashga urinish milliy va

diniy ziddiyatlarni kelib chiqishiga sabab bo‘ladi.