Markaziy osiyo hududlarida kuzatiladigan tabiiy ofatlar va ularning keltiradigan talofatlari

Yuqorida aytilganidek, er silkinishida katta moddiy yuqotish hamda minglab odamlar o’limi yuz beradi. Masalan, 1990 yilda Erondagi 8 balli er qimirlashi oqibatida 50 ming odam o’lib, 1 mln ga yaqin odamlar esa, qon yo’qotib, jarohat olganlar. Xuddi shunday holat 1988 yil 7 dekabrda Armanistondagi er qimirlashida ham kuzatildi. U erda juda katta kuch bilan (10,5 ball) er silkingan va oqibatda 25 ming odam o’lgan. Bunda 8 mln kv.m uy joy yo’q bo’lib ketdi, 514 ming kishi boshpanasiz qolgan. Er ostida qolganlardan 15250 kishi qutqarilgan. Er silkinish 4 ta katta shaharlarni Leninakan, Kirovokan, Spitak va Stepanavan hamda 58 ta yashash punktlarini o’z ichiga olgan. Shulardan 1500 ta qishloq vayron bo’lgan, 12 ta shahar shikastlandi, shulardan 3 tasi batamom vayron bo’lib ketgan.

• Yuqorida aytilganidek, er silkinishida katta moddiy yuqotish hamda minglab odamlar o’limi yuz beradi. Masalan, 1990 yilda Erondagi 8 balli er qimirlashi oqibatida 50 ming odam o’lib, 1 mln ga yaqin odamlar esa, qon yo’qotib, jarohat olganlar. Xuddi shunday holat 1988 yil 7 dekabrda Armanistondagi er qimirlashida ham kuzatildi. U erda juda katta kuch bilan (10,5 ball) er silkingan va oqibatda 25 ming odam o’lgan. Bunda 8 mln kv.m uy joy yo’q bo’lib ketdi, 514 ming kishi boshpanasiz qolgan. Er ostida qolganlardan 15250 kishi qutqarilgan. Er silkinish 4 ta katta shaharlarni Leninakan, Kirovokan, Spitak va Stepanavan hamda 58 ta yashash punktlarini o’z ichiga olgan. Shulardan 1500 ta qishloq vayron bo’lgan, 12 ta shahar shikastlandi, shulardan 3 tasi batamom vayron bo’lib ketgan.
• Bulardan tashqari sanoat va qishloq xo’jalik korxonalari deyarli izdan chiqqan, avtomobil va temir yo’llarning ko’p qismi, aloqa, ko’priklar yaroqsiz holga kelgan.

Bu tabiiy ofat munosabati bilan dunyoning turli burchaklaridan, jumladan O’zbekistondan ham yordam kuchlari kelib, u erdagi jabrlangan xalqqa moddiy va ma’naviy yordam ko’rsatilgan. Shuningdek, fuqarolar mudofaasi organlari (sobiq itfoq mudofaa vazirligiga qarashli) tomonidan 23000 ko’p kishilar safarbar etilib, ular xizmatida 3000 dan ortiq turli hildagi texnikalar ishtirok etgan. Juda katta miqyosdagi tabobat xizmati armiyasi ham yordam ko’rsatdi. Xattoki er ostida, inshoatlar tagida qolgan odamlarni qutqarish uchun chet ellar - Angliya, Frantsiya, Shveytsariya va boshqa davlatlardan mutaxassislar kelib yordam berganlar.

• Bu tabiiy ofat munosabati bilan dunyoning turli burchaklaridan, jumladan O’zbekistondan ham yordam kuchlari kelib, u erdagi jabrlangan xalqqa moddiy va ma’naviy yordam ko’rsatilgan. Shuningdek, fuqarolar mudofaasi organlari (sobiq itfoq mudofaa vazirligiga qarashli) tomonidan 23000 ko’p kishilar safarbar etilib, ular xizmatida 3000 dan ortiq turli hildagi texnikalar ishtirok etgan. Juda katta miqyosdagi tabobat xizmati armiyasi ham yordam ko’rsatdi. Xattoki er ostida, inshoatlar tagida qolgan odamlarni qutqarish uchun chet ellar - Angliya, Frantsiya, Shveytsariya va boshqa davlatlardan mutaxassislar kelib yordam berganlar.
• Xuddi shunga o’xshash holat 1966 yildagi Toshkent zilzilasida ham kuzatilgan. Unda 8 balli silkinish sodir bo’lib, imoratlarga, katta qurilishlarga ziyon etgan. Silkinishlar bir necha kungacha vaqti-vaqti bilan takrorlknib turgan. Buning oqibatida 78 ming oila boshpanasiz qolgan, 2 mln. kvadrat metr erdagi turar joylar, 7600 o’rinli maktablar, 2400 o’rinli maktabgacha tarbiya muassalari ishdan chiqqan, 690 savdo va 84 turli korxona idoralari ziyon ko’rgan. O’sha vaqtda moddiy zarar miqdori xech qaerda yozilmagan edi.
• Fuqaro mudofaalari va xorijiy tashkilotlarning ko’rilgan zararni bartaraf etish borasida ko’rsatgan sa’y-harakatlarini xalqimiz hech qachon unutmaydi.
• Er silkinishi keltiradigan talofot inshoatning turiga, konstruktsiyasiga bog’liq bo’lishi bilan bir qatorda, qurilish maydonlarining muxandis-geologik sharoitiga, ya’ni tog’ jinslari turlarining mustahkamligi darajasiga, xossa va xususiyatlariga bog’liq. Masalan, 1966 yili Toshkent shahrida bo’lgan silkinish natijasida shaharning er osti suvlari sathi er yuzasiga yaqin bo’lgan pastqam joylarga joylashgan imoratlar kuchli talofot ko’rdi. Shundan keyin 1966 yili shahar hududida qayta muxandis-geologik xaritalash ishlari o’tkazilib, shahar markazi tuproq sharoiti nuqtai nazaridan 9 ballik mintaqaga o’tkazildi. Bu degan so’z, 9 ballik mintaqada quriladigan inshoatlar konstruktsiyasiga va usuliga ma’lum talablar qo’yish va ularni bajarishni talab qiladi.