Markaziy osiyo hududlarida kuzatiladigan tabiiy ofatlar va ularning keltiradigan talofatlari



Download 120,04 Kb.
bet5/12
Sana20.06.2022
Hajmi120,04 Kb.
#683314
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   12
Bog'liq
MARKAZIY OSIYO HUDUDLARIDA KUZATILADIGAN TABIIY OFATLAR VA ULARNING

Kuchli er silkinishi oqibatida erning yaxlitligi, butunligi o’zgaradi, inshoatlar, jixozlar buziladi, kommunal-energetik qismlar ishdan chiqishi, insonlar o’limi yuz beradi. Er silkinishi ko’pchilik hollarda ma’lum intensivlikda chiqadigan tovush bilan yuz beradi va uning past-balandligi er qimirlashning kuchiga bog’liq. Er qimirlashning asosiy ko’rsatkichlari quyidagilardan iborat: er silkinish o’chog’ining chuqurligi, silkinish amplitudasi va er silkinishining intensiv energiyasi.

  • Kuchli er silkinishi oqibatida erning yaxlitligi, butunligi o’zgaradi, inshoatlar, jixozlar buziladi, kommunal-energetik qismlar ishdan chiqishi, insonlar o’limi yuz beradi. Er silkinishi ko’pchilik hollarda ma’lum intensivlikda chiqadigan tovush bilan yuz beradi va uning past-balandligi er qimirlashning kuchiga bog’liq. Er qimirlashning asosiy ko’rsatkichlari quyidagilardan iborat: er silkinish o’chog’ining chuqurligi, silkinish amplitudasi va er silkinishining intensiv energiyasi.
  • Epitsentr
  • Gipotsentr Uzoq tarixiy saboq, ya’ni er silkinishi kishilarni ruhiy holatiga bo’lgan ta’siri, imorat va inshoatlarning buzilishi, vayron qilinishi, er yuzasida vujudga kelgan o’zgarishlar (er sathida yoriqlar va buloqlarning paydo bo’lishi) yuz bergan hodisalarning kuchini baholashga o’rgatgan. Natijada nisbiy baholash shkalasi paydo bo’lgan.
  • Zilzila kuchi ikki xil o’lchov birligida o’lchanadi. 1. Ballarda; 2. Magnitudada.
  • Dunyoni juda ko’p davlatlarida er silkinish kuchi 12 balli Halqaro o’lchov birligida o’lchanadi.
  • Ball - er yuzasining tebranma harakat darajasini ko’rsatadi. Silkinish kuchini ballarda o’lchashda «seysmograf»lardan foydalanib, tog’ jinsi zarrachalarining tebranma xarakat tezligi topiladi. Ya’ni yozib olingan «seysmogrammalar» orqali zarrachalarning tebranish amplitudasi aniqlanadi va shu asosida seysmik to’lqin tezlanishi quyidagi formula orqali hisoblab chiqarish mumkin.

Epitsentrda tog’ jinsi zarrachalarining seysmik tezlanishini, u erda sodir bo’lgan o’zgarishlarga (buzilish, yorilish, vayron bo’lish va x.k.) taqqoslangan holda Rossiya Fanlar Akademiyasi olimlari tomonidan er silkinishining kuchini «ballarda» baholash shkalasi ishlab chiqilib, hozirda bu uslub hamma MDX ga kiruvchi davlatlarda jumladan, O’zbekistonda MSK (Medved’ev, Shponxoer va Karnik) nomi bilan qo’llaniladi. Tuproq zarralarining tebranma harakat intensivligi, silkinish o’chog’i chuqurligiga, magnitudaga, epitsentrdan uzoq yaqinligiga, tuproqning geologik tuzilishiga va boshqa faktorlarga bog’liq.

  • Epitsentrda tog’ jinsi zarrachalarining seysmik tezlanishini, u erda sodir bo’lgan o’zgarishlarga (buzilish, yorilish, vayron bo’lish va x.k.) taqqoslangan holda Rossiya Fanlar Akademiyasi olimlari tomonidan er silkinishining kuchini «ballarda» baholash shkalasi ishlab chiqilib, hozirda bu uslub hamma MDX ga kiruvchi davlatlarda jumladan, O’zbekistonda MSK (Medved’ev, Shponxoer va Karnik) nomi bilan qo’llaniladi. Tuproq zarralarining tebranma harakat intensivligi, silkinish o’chog’i chuqurligiga, magnitudaga, epitsentrdan uzoq yaqinligiga, tuproqning geologik tuzilishiga va boshqa faktorlarga bog’liq.
  • Ikkinchi o’lchov birligi bu Rixter shkalasi bo’yicha Magnituda (M) hisoblanadi. Magnituda shkalasi 1935 yilda Amerika seysmologi Ch. Rixter tomonidan taklif qilingan.
  • Magnituda er silkinishining umumiy energiyasini ko’rsatib, u erning maksimal surilish amplitudasining logarifmini belgilaydi va mikronlarda aniqlanadi. Magnituda-gipotsentrdan ajralib chiqqan energiyaga proportsional kattalik hisoblanib, uning maksimal qiymati 9 M gacha bo’ladi.

Download 120,04 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   12




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish