Markaziy osiyo davlatlari iqtisodiy va ijtimoiy geografiyasi

Oziq-ovqat sanoati. Qirg‘iziston sanoatining yana bir yirik tarmog‘i oziq-ovqat sanoatidir. Uning tarmoqlari respublika hududi bo‘ylab keng yoyilgan. Qand-shakar sanoati korxonalari Shimoliy Qirg‘izistonning Chu va Talas vodiylarida joylashgan. Yog‘-moy, tamaki, go‘sht-sut, un, konserva, issiq va sovuq ichimliklar kabi mahsulotlar ishlab chiqarish korxonalari Qirg‘izistonning asosiy shaharlari bo‘ylab joylashtirilgai. Jumladan go‘sht sanoatining Bishkek, O‘sh, Qorako‘l, Qayindi va boshqa shaharlarda 15ta yirik korxonalari bor. Bishkek, To‘qmoq, Qora-Bolta, Qizilsu, Belovodsk shaharlarida sut mahsulotlari korxonalari, Bishkek, To‘qmoq, Issiqko‘l shaharlarida meva-konserva kombinatlari, Bishkek, Qora-Bolta, Belovodsk, Jalolobod shaharlarida alkogolli ichimliklar korxonasi, Qant, To‘qmoq, Belovodsk shaharlarida shakar zavodlari, Bishkek, To‘qmoq, Qora-Bolta, O‘sh, Jalolobod shaharlarida non mahsulotlari korxonalari, Qizilqiya, O‘sh, Jalolobod shaharlarida tamaki fabrikalari, To‘qmoq, O‘sh, Qorasu shaharlarida yog‘-moy kombinatlari, Bishkek, To‘qmoq, Qora-Bolta, O‘sh, Jalolobod, Qorasu, Qorako‘l, Baliqchi, Sulyukta shaharlarida un-krupa sanoati korxonalari joylashgan.
Qishloq xo‘jaligi. Qirg‘iziston Markaziy Osiyo mamlakatlari orasida paxtachilik majmuasining hissasi pastligi bilan ajralib turadi. Jumladan, 2005 yilda respublika bo‘yicha atigi 70 ming tonna paxta hosili yig‘ib olingan. Amalda bu hajmdagi paxtani O‘zbekistonning bitta tumani berishi mumkin. Buning asosiy sababi respublikaning tabiiy agroiqlim sharoiti bilan bog‘liq. Shu asosda uning dehqonchilik tarmoqlari shakllangan. Respublikada qishloq xo‘jaligi uchun yaroqli yerlar maydoni 10,6 mln. gektar (mamlakat hududining 50,9 %). 1 mln. gektar yer sug‘oriladi. So‘ngga yillarda ekin maydonlari dehqonchilik tarmoqlari o‘rtasida quyidagacha teqsimlanmoqda (jami ekin maydonlariga nisbatan % hisobida) donli ekinlar - 55,9 %, texnika ekinlari – 11,8 %, kartoshka, sabzavot, poliz ekinlari–11,1 % va yem-xashak ekinlari 22,2 %.
3-jadval
Donli ekinlarning ko‘rsatkichlari (1990-2018 yy.)

Yillar	Maydoni ming. ga	Yalpi xosil ming. t	Hosildorlik s/ga
1990	539,8	1373,9	25,5
1995	503,8	913,3	18,1
2000	589,7	1568,7	26,4
2005	568,6	1478,5	25,2
2015	576,0	1723,1	29,7
2018	553,4	1 741,6	31,3

Manba: http://www.stat.kg/ru/publications/sbornik-kyrgyzstan-v-cifrah/
Darhaqiqat, donli ekinlar ekiladigan maydonlar hissasiga ko‘ra Qirg‘iziston mintaqada so‘nggi o‘n yilliklar davomida Qozog‘iston va O‘zbekistondan keyin uchinchi o‘rinni egallab kelmoqda. Uning barcha vodiylarida eng ko‘p ekiladigan g‘alla ekini bug‘doydir. Tog‘ etaklarida arpa, sug‘oriladigan maydonlarda makkajo‘xori va sholi ancha keng tarqalgan. Shuningdek, dukkakli ekinlar (no‘xat, mosh, loviya) ham ahamiyatlidir.
4-jadval
Donli ekinlarini yetishtirish (1990-2018 yy.)