Maqsudov ilhomjon, joraev jomurod yangiboevich, amirov shavkat qo ziboevich

tizimlar  bo‘ylab
  
urchitish hisoblanadi. 
Har  bir  tizim  alohida  maqsad  asosida  obdan  o„tkazilgan  tanlash  va    juftlash 
natijasida  yaratiladi.  Mashhur  erkak  nasldor  hayvondan  kelib  chiqqan  hayvonlar 
guruhiga  tizim  deydilar. 
Geneologik  qatordan
  (bir  mashhur  erkak  hayvondan 

---

 
33 
kelib  chiqqan  guruh)  o„larok,  zavod  tizimlari  o„zlarining  bir  mashhur  erkak 
hayvondan  kelib chiqqanidan tashqari, alohida tanlash va juftlash orqali erishilgan 
hislatlari  bilan  ajralib  turadi.  Odatda  tizimlar  3-5  bo„g„in  saqlanib  turadi,  keyin 
undan yangi tizimlar ajralib chiqadi, u ham ma‟lum vaqtdan keyin yangi tizimlarga 
o„z joyini bo„shatib beradi. 
Harbir tizim zot an‟analarini saqlagan holda o„z tipiga ega bo„ladi. 
D.A. Kislovskiy va V.O.Vitt harbir zotda 6-7 tizim bo„lishi, ularning bir qismi 
so„nib,  ikkinchilari  paydo  bo„ladi,  umuman  olganda  ba‟zi  paytlari  15-16  tagacha  
tizimlar  bo„lishi  mumkin.  Bunday  holat  zotni  doimiy  takomillashishini  qarindosh 
urchitishsiz  amalga  oshirish  imkonini  beradi.  Mujassam  qilish  maqsadida 
tizimlararo krosslar amalga oshiriladi, ya‟ni sermahsul tizimlarga asos bo„ladi. 
Ye.A.Borisenko(1967)  zotni  tizimlar  bo„yicha  urchitish  quyidagilarni  o„z 
ichiga olishini aytgan: 
1.
 
Mashhur  erkak  nasldor  hayvonni  ajratib  olish,  uning  avlodlarining 
hisobini  olish; 
2.
 
Maqsadli tanlash va juftlash, kerak hollarda qarindosh juftlashni qo„llash; 
3.
 
Zotda sermahsul urg„ochi hayvonlar guruhi bo„lishga erishish; 
4.
 
Boshqa tizim hayvonlaridan oqilona foydalanish; 
5.
 
Ushbu tip talablariga javob bermagan hayvonlarni puchak qilish; 
6.
 
O‟zaro mos tizim va oila hayvonlarini juftlash; 
7.
 
Hayvonlarga  me‟yordagi  oziqlantirish  va  saqlash  sharoitlarini  yaratib 
borish. 
Sof  zotli  urchitishda  oila  imkoniyatlaridan  keng  foydalanish  taqozo  etiladi. 
Urg„ochi hayvonlar o„z o„g„illari orqali yangi tizimlarga asos solishi mumkin. 
 
Chatishtirish. 
Chatishtirishning biologik mohiyati qo„yidagilardan iborat: 
1.
 
Chatishma  hayvonlarda  geterozigotalik  ta‟minlanib,  ular  hayotchan, 
sharoitga moslashuvchan bo„lib, o„zgaruvchanlikka yo„l ochib beriladi. 
2.
 
Ko„pchilik hollarda geterozis ro„y berishini ta‟minlaydi.  
3.
 
Chatishma hayvonlarda yangi belgi va xususiyatlar paydo bo„ladi va ularni 
seleksiya jarayonida keng  foydalanish mumkin. 
Chatishtirishdan  maqsad  hayvonlarning  mahsuldorligini  oshirish  bilan 
zotlarning  xususiyatlarini  saqlab  qolish  bo„lsa,  ba‟zan  esa  zot  yo„nalishini 
o„zgartirish, uning yangi sifatlarini yaratishdan iborat.