Maqom asoslari


Buxoro maqomlarining «Nasr» nomli aytim yo‘llari (yoki ashula bo‘limlari) ikki guruh



Download 307,32 Kb.
bet9/28
Sana27.01.2022
Hajmi307,32 Kb.
#412576
1   ...   5   6   7   8   9   10   11   12   ...   28
Bog'liq
Maqom asoslari Majmua 2020 2021

3.Buxoro maqomlarining «Nasr» nomli aytim yo‘llari (yoki ashula bo‘limlari) ikki guruhdan iborat ashula turkumlariga bo‘linadi.

Birinchi guruhning tarkibi, odatda, «Saraxbor», «Talqin», «Nasr» deb nomlanuvchi asosiy aytim yo‘llari hamda ularning taronalari va yakuniy «Ufar» ashula qismlaridan tashkil topadi. Mazkur sho‘balar turkumini quyidagicha tasvirlash mumkin.

1. «Saraxbor» (bosh xabarlar, bosh mavzu) Tarona

2. «Talqin» (pand-nasihat, maslahat) Tarona

3. «Nasr» (ko‘mak, zafar, g‘alaba) Tarona

4. «Ufar».

Ma’lumki, «Nasr» atamasi Shashmaqomning aytim (sho‘ba) yo‘ll ari uchun berilgan umumiy nom bo‘lib, hozirga qadar bu arabcha so‘zning serqirra ma’nolari (proza, ko‘mak, zafar, g‘alaba) qay jihatlari bilan sho‘balarga ko‘proq darajada aloqador ekanligi xususida bir to‘xtamga kelinmagan. Ammo bu masalaga tasavvuf kesimida yondashilishi o‘laroq atamaning «ko‘mak» va, ayniqsa, «zafar», «g‘alaba» ma’nolari Shashmaqom tizimid a inikos etilayotgan g‘oya mazmuniga nihoyatda muvofiq ko‘ri- nadi. Shashmaqomdagi har bir maqomda dastlab «Mushkilot» bo‘l imi sadolanib, so‘ngra «Nasr» bo‘limiga o‘tilish tartibini «qiyinchiliklarni yengish orqali (ruhiy) g‘alabaga erishish», tarzi da talqin etish mumkin. Shashmaqom aytim yo‘llarining «Nasr» deb yuritilishi esa, bu bo‘limdagi asosiy aytim (sho‘ba) va aytimlar turkumi darajasida «g‘alaba» g‘oyasining muhim o‘rin tutishi bilan izohlanadi.

Shunday qilib, Shashmaqomdagi «Saraxbor», «Talqin» va «Nasr» aytim yo‘llari turlicha doira usullarida ijro etilarkan, ularning biridan ikkinchisiga mantiqiy bog‘lanishida taronalar «ko‘prik» bo‘lib xizmat qiladi. Masalan, «Saraxbor» ashula yo‘li ijro etilgach, unga ulanib, taronalari kuylana boshlaydi.

So‘nggi tarona yakunida «Suporish» nomi bilan ma’lum kuy tuzilmasi namoyon bo‘ladi va uning vositasida keyingi asosiy ashula qismi talqinga o‘tiladi. Bunda «Suporish» tuzilmasi orqali yangi ashulani (ya’ni, talqinni) kuylashga zamin hozirlanadi, ya’ni Suporish davomida «Talqin» ashulasining doira usuli o‘z aksini topadi hamda kuyning tayanch pardalari belgilanadi. Talqindan «Nasr» ashulasiga o‘tish ham shu tariqa amalga oshadi, ya’ni bunda ham «Tarona–Suporish» vositasi qo‘llaniladi.

Shuni ham aytish kerakki, «Saraxbor», «Talqin», «Nasr»lar yirik hajmli ashula yo‘llari bo‘lgani holda, ularning orasida bog‘lovchi tarzida keluvchi taronalar nisbatan o‘rta va kichik hajmli, ko‘proq ruboiylar bilan aytiladigan ashulalardir. Birinchi guruh ashulalar turkumi «Ufar» va uning yakunida namoyon bo‘luvchi «Suporish» bilan o‘z nihoyasiga yetadi.


Download 307,32 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   5   6   7   8   9   10   11   12   ...   28




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish