"maple"dasturi imkoniyatlari. Differensial tenglamalarni maple paketi yordamida yechish usullari

Toshkent viloyati Chirchiq davlat pedagogika instituti 
Google Scholar 
Scientific Library of Uzbekistan 
Academic Research, Uzbekistan 923 www.ares.uz 
1.y'+ycosx=sinxcosx
differensial tenglamaning umumiy yechimini toping.
> restart;
> 
de:=diff(y(x),x)+y(x)*cos(x)=sin(x)*cos(x)
;
de :=[ d\d(x) *(y(x)] +y(x) cos(x) =sin(x) cos(x); 
 > dsolve(de,y(x));
y
( x)

sin( x)

1

e^ (

sin( x )) _C1
2. y 

 

 y 

 x 

sin x
> dsolve(diff(y(x),x$2) - y(x) = sin(x)*x, y(x)
);
y(x) = e^ (-x) _C2 + e x _C1 – 1/2cos(x) – 1/2sin(x) x
. 
Eslatma: Berilgan tenglama 2-tartibli bo`lgani uchun yechimda ikkita o`zgarmas 
qatnashadi. Olingan yechimdagi _S1 va _S2 lar integrallashda hosil bo`ladigan 
o`zgarmas sonlar. Differensial tenglamaning boshlang`ich shartlari tenglamadan keyin 
vergul orqali kiritiladi, so`ngra tenglama va boshlang`ich shartlar Maple tizimida 
birgalikda yoziladi. 
[5]
XULOSA
Matematika fanini o’qitish samaradorligini oshirishda o’rgatuvchi dasturlar va 
matematik paketlaridan foydalanish yuqori darajada samara beradi. Umumiy o’rta 
ta’lim maktabi, kasb-hunar kolleji va oliy ta’limda matematika fanidan Internet 
tarmog’iga mo’ljallangan amaliy dasturlar yordamida o’qitish samaradorligini 
oshirishda didaktik, pedagogik va psixologik, texnologik, tashkiliy-kommunikativlik 
tamoyillariga tayanish maqsadga muvofiq. O‘qituvchining matematika darslarini 
qiziqarli tashkil etish va ushbu fanning o‘qitish samaradorligini oshirish uchun amaliy 
dasturlardan foydalanishi maqsadga muvofiq hisoblanadi. Bunda matematika faniga 
oid real holatlarda namoyish qilinishi qiyin yohud murakkab bo‘lgan jarayonlarni 
animatsion va ko‘rgazmali ravishda namoyish etish misol va masalalarni yechish 
uchun formulalarni o‘quvchilar xotirasiga singdirish, ularni qo‘llashga oid bilim, 
ko‘nikma va malakalarni oshiradi. Matematika fanida sinfdan tashqari o‘quv 
faoliyatini tashkil etishda amaliy dasturlardan foydalanilsa, o‘quvchilar ushbu fanga 
oid misol va masalalarni mustaqil echish, natijalarini tahlil qilish, o‘z bilimlarini sinab 
ko‘rish, fanga oid ma’lumotlardan bir necha marotaba foydalanish imkoniyatiga ega 
bo‘ladi. Natijada fanga nisbatan motivatsiya shakllanadi, asosiy bilimlar egallanib, 
tafakkur rivojlanadi.
Taqdim etilayotgan ta’lim portali va unga joylashtirilgan amaliy dasturlar ba’zi 
bir sabablarga ko‘ra darslarga qatnasha olmagan o‘quvchi va talabalarining 
matematika fanining ma’lum qismlarini o‘rganish va o‘z bilimlarini sinab ko‘rishlari 

---