|
Gender –
psixologik nuqtai nazaridan shunday tushunchaki, uning yordamida “erkak va ayol”
tushunchalarining moxiyatini yoritishimiz mumkin. Ma`lumki, “jins” tushunchasining o‘zi biologik
kategoriya bo‘lgani uchun xam ijtimoiy psixologiya erkak va ayollar xislatlaridagi tafovutlarning
biologik jixatdan bog‘liqligini asoslashda bu termin ishlatiladi. Oxirgi yillarda o‘tkazilgan qator
tadqiqotlar shuni ta`kidlaydiki, ayollar jamiyatdami,oiladami qayerda bo‘lmasin, u yoki bu faoloyat
turi bilan mashg‘ul bo‘lganda, shu ijtimoiy muxitga, yani shaxslararo munosabatlarga alohida
e`tibor beradi va ularning muvofiqlashtiruvchi ro‘lini bajaradi. Bu xolatni ayniqsa,Sharq
mentalitetiga xos deyish mumkin. Lekin oilada bolalar soni, oilaviy munosabatlar kengaygani sari
ayol o‘z pozitsiyasini mustaxkamlab boraveradi. Demak, ayollarning shaxslararo munosabatlarni
boshqarish, bu tizimda o‘z o‘rnini topa olish maxoratidan jamiyat o‘rinli foydalanishi kerak
. Gender
assimetriyasini yumshatish - bu tendentsiya reproduktiv xulq-atvor madaniyatining aqliy quyi
tizimiga kiritilgan normalarni birlashtirish, erkaklarning uning kognitiv qatlamiga kirish
imkoniyatini oshirish, erkaklarning bola tug'ishida ishtirok etish bilan bog'liq bo'lgan xatti-
harakatlarning o'zgarishini aks ettiradi. tender yondashuviga asoslanib, biz reproduktiv madaniyatni
erkaklar va ayollarning hayotiy faoliyatining sifatiy tavsifi sifatida, bola tug'ishning umumbashariy
qadriyatiga asoslanib, to'laqonli inson hayotining ko'rsatkichlaridan biri sifatida ko'rib chiqamiz.
Sotsiologlar reproduktiv xulq-atvorni ijtimoiy xulq-atvorning bir turi deb xisoblaydilar. Uni
amalga oshirishda kishilarning shaxsiy individual extiyojlaridan tashqari, etnik, diniy qarashlar,
turli ijtimoiiy guruxlar va aholi qatlamlarining o‘ziga xos xulq-atvorlari xam namoyon bo‘ladi.
Demografiya fanida esa reproduktiv xulq-atvorni “nikoxda yoki nikoxdan tashqari farzand
tug‘ish yoki tug‘ishdan voz kechishda namoyon bo‘ladigan xatti-xarakatlar va munosabatlar
tizimi”, deb ta`riflanadi. Bunday ta`rif rossiyalik demograf V.A Borisov tomonidan berilgan.
Keyinchalik mazkur olim bir qator demograflar bilan reproduktiv xulq-atvor nazariyasini ishlab
chiqib, muammoning turli jixatlari, jumladan tug‘ilish dinamikasini belgilashda kontraseptik
vositalar va abortlarning roli, farzandga bo‘lgan extiyojning ijtimoiy xarakteri, oilada bolalarga
bo‘lgan extiyojning pasayish sabablari, reproduktiv moyillik, reproduktiv xulq-atvorni ko‘rsatkichi
sifatida oilada bolalar soni (ideal, kutilgan, xoxishga mos keladigan) va boshqa muammolar bilan
bog‘liq, masalalarni tadqiq etgan. Farzand ko‘rishga bo‘lgan extiyoj reproduktiv xulq-atvorni eng
muxim tashkil etuvchilaridan bo‘lib, u asosan shaxsning ijtimoiylashuvi bilan bog‘liq shart-
sharoitlar, xayotiy tajriba, ota-ona oilasida xukm surgan qadriyatlar, oldingi avlodlarning
reproduktiv xulq-atvori meyorlari ta`sirida shakllanadi. Shaxs odatda o‘z oilasida farzandlar sonini
belgilashda u xayot kechirayotgan jamiyatda, yoki u o‘zini mansub deb bilgan katta yoki kichik
ijtimoiy guruxlarda qabul qilingan meyorlardan kelib chiqadi.
Xulosa qilib 1."Reproduktiv madaniyat" tushunchasining rivojlanishi insonning
ko'payishining madaniy holatini o'rganishga bag'ishlangan madaniy bilimlarning kam rivojlangan
tarkibiy qismi uchun asos bo'lib xizmat qiladi.
2. Reproduktiv madaniyatni yaxlit ijtimoiy-psixologik voqelik sifatida yoshlarga anglatish
uchun Oila psixologiyasi darsliklariga alohida bo‘lim sifatida kiritish zarurligi aniqlandi .
3. Reproduktiv madaniyatning taklif etilayotgan tarkibiy va funktsional modeli ushbu
madaniyatning tipologiyasini, funktsional maqsadi va tarixiy dinamikasini aniqlaydi.
4. Asosiy psixologik g'oyalar kundalik hayot madaniyatini o'rganish uchun nazariy asosni
boyitadi va zamonaviy reproduktiv madaniyatni va uning boshqa tarixiy turlarini kelgusida madaniy
tahlil qilish uchun istiqbollarni ochib beradi. 5.Maqolaning natijalari va xulosalari inson va jamiyat
457
hayotining oilaviy munosabatlarida jinsiy madaniyat tushunchasini rivojlantirish uchun uslubiy asos
bo'lib xizmat qilishi mumkin.
Do'stlaringiz bilan baham: |
