Мақола ва тезислар номи

Meduniver.com 1
][3]. Bunda toj tomirlar ya’ni miokardni qon bilan ta’minlaydigan 
tomirlar bo’ylab qon oqishi buziladi, bu yurak sohasida to’sh orqasida og’riq paydo bo’lishiga olib 
keladi[
Meduniver.com 2
]. Ko’p hollarda og’riq yuzaga kelishiga miokardni o’tib ketuvchi 
ishemiyasi sabab bo’ladi. Undagi og’riq sindromi stenokardiya kasalligini belgisi hisoblanadi va u 
quyidagi xos belgilarga ega[3]. 
Og’riqni joylashishi – odatda, to’sh ortida yoki undan biroz chapda; 
Og’riqni tarqalishi – ko’proq chap kurak ostiga, bo’yinga, chap qo’lga, jag’ga; 
Yuzagag kelish sababi va sharoiti – jismoniy zo’riqishda, hayajonlanganda, ovqatlanish 
vaqtida; 
Og’riq xarakteri – bosuvchi, siquvchi; 
Og’riqni davomiyligi – bir necha soniyadan 30 daqiqagacha[3]. 
Stenokardiyadagi og’riqlar ko’pincha yurak toj tomirlari aterosklerozi bo’lgan bemorlarda, 
tomirlarni yalliglanish bilan kechuvchi kasalliklarda – revmatik vaskulit, zaxmli mezoaortit, 
tugunchali periarterit, yurakni aortal nuqsonlarida va og’ir kamqonlikda kuzatiladi[3].
Stenokardiya yurak ishemik kasalligining formalaridan biri, u kasallikning birdan bir belgisi 
bo’lishi mumkin yoki uning boshqa formalari – kardioskleroz, postinfarkt miokradioskleroz, 
yurakning xronik anevrizmasi bilan birga uchrashi mumkin. Stenokardiyaning tarqalganligi har 
ikkila jins orasida yosh ortib borishiga qarab ortib boradi: 45-54 yoshlilar orasida stenokardiya 
kuzatilish hollari 2-5 faoizni tashkil etsa, 65-74 yoshlilarda bu 10-20 foizga yetadi. Ko’pkina 
yevropa mamlakatlarida, har yili 20 mingdan 40 minggacha yangi stenokardiya bilan hastalangan 
bemorlar paydo bo’ladi. 
Stenokardiyaning uchta asosiy xili farqlanadi: 

Tipik zo’riqish stenokardiyasi; 

Prisnmetall stenokardiyasi; 

Beqaror stenokardiya[1]. 
Tipik zo’riqish stenokardiyasi odamga jismoniy zo’riqish mahallarida kuzatiladi va yurak ishi 
tezlashib, arterial bosim ko’tarilishi bilan birga davom etadi. Bu xildagi stenokardiyaning 
boshlanshi miokardning kislorodga bo’lgan extiyoji zo’raygan holda qon bilan keladigan 
kislorodning bu ehriyojini qoplay olmasligiga bog’liqdir, chunki bunda zararlangan toj tomiri orqali 
qon bilan ta’minlanib turadigan joylardan qon o’tishi kamayib qoladi. Shu vaqtda chap qorincha 
subendokardial bo’limi ishemiyasi boshlanadi, chunki bu bo’lim koronar tomirlar o’zanining eng 
olis qismlarida joylashgan bo’lib, shu tomirlardan qon kelishi kamayganida ancha nochor ahvolga 
tushib qoladi. Odam shu vaqt tinchlanib, dam olsa va nitrogliserin ishlatganida zo’riqish 
stenokardiyasi bardam topib ketadi[1]. 
Vazospastik (Prinsmetall, spontan yoki variantli) stenokardiyasi, aksincha, odam tinch turgan 
mahalda, koronar arteriyalari spazmi natijasida, ayrim hollarda kunning ma’lum bir vaqtida (tunda 
yoki erta tongda), miokardning qon bilan ta’minlanishi kamaygan vaqtda boshlanadi. Bu transmural 
ishemiyaga olib keladi[1][3]. Transmural ishemiya chap qorinchaning butun devori qalinligini 

---

299 
qamrab olishidir[2]. Ushbu xildagi stenokardiyaning sababi yurak toj tomirlari, koronar tomirlar 
spazmidir, og’riq davomiyligi 5-10 daqiqadan 20-30 daqiqagacha bo’lib, ko’proq to’sh ortida 
joylashadi va chap qo’l, yelka ham kurak ostiga uzatiladi. Aksariyat hollarda bradikardiya 
kuzatiladi. Taxikardiya esa xuruj yaqqol namoyon bo’lganda yoki uning oxirida, og’riqqa javoban 
simpato – adrenal tizim faollashishi yoki nitroglitserin ta’sirida yuzaga keladi. Vazospastik 
stenokardiyaning yana bir klinik belgisi og’riq xuruji vaqtida paydo bo’lgan va elektrolitlat 
disbalansi natijasida kuzatiluvchi yurak ritmi va o’tkazuvchanligini buzilishi hisoblanadi. 
Bemorlarda ko’p hollarda o’tib ketuvchi qorincha ichi va atrioventrikulyar blokadalar, yuqori 
gradatsiyadagi qorinchalar ekstrasistoliyasi, paroksizmal taxikardiyalar va ba’zan qorinchalar 
fibrillyatsiyasi kuzatilishi mumkin. Prinsmetall stenokardiyada EKG va RS-T segmentini o’rta 
chiziqdan yuqoriga (miokard infarktning o’ta o’tkir davriga o’xshash) ko’tarilishi toj tomirlarni 
o’tib ketuvchi spazmi tufayli miokardda yaqqol namoyon bo’lgan transmural ishemiya 
rivojlanganligidan daloat beradi. Xuruj bartaraf etilgach, RS-T segmenti o’z o’rniga qaytadi[1][3]. 
Beqaror stenokardiya stenokardiyaning zo’rayib boradigan xili deb hisoblanadi, bunda tez-tez 
va kuchli og’riq xurujlari tutib turadi. Mana shu narsa beqaror stenokardiyani o’tkir koronar 
yetishmovchilik deb atashga xos beradi, lekin buning sababi hozirda aniq emas. Ba’zi odamlarda 
stenokardiyaning bu xili yurak toj arteriyalarining stenozlovchi ateroskleroziga bog’liq bo’ladi. 
Boshqa hollarda trombotsitlar agregatsiyasi va toj arteriyalar sapzmi ahamiyatga egadir[1]. 
Stenokardiyada og’riqlar ko’p hollarda hansirash va o’limdan qorqish hissi bilan birga 
kechadi. Agar bemor qo’lini musht qilib to’sh ustiga qo’ysa bu stenokardiyaga xos, barmog’i bilan 
ko’krak qafasining biror nuqtasini ko’rsatsa va u yerni yurak joylashgan soha deb o’ylasa, bunday 
hollarda og’riq sababi stenokardiya bilan bog’liq bo’lmaydi. Ayrim hollarda og’riq ikkinchi darajali 
ahamiyatga ega bo’lib, bemorda havo yetishmaslik, ko’krak qafasining siqilishi, keskin holsizlik, 
o’limdan qorqish hislari kuzatiladi[3]. 
Stenokardiya tashhisini 70 % hollarda tasdiqni aniqlash uchun anamnezni to’la yig’ish 
yordamida aniqlash mumkin va bu EKG yordamida olingan axborotlardan ham yuqori hisoblanadi. 
Xuruj bermaganda asbobiy tekshirishlar kam ma’lumot beradi. Shuning uchun ushbu tashhis EKG 
tushirishning turli zamonaviy usullari asosida tasdiqlanishi kerak[3]. Ba’zi bemorlda to’shdan 
chapda II – V qovurg’alar oralig’ida qisqa muddat davom ertadigan og’riq xurujlari bo’lmasligi 
mumkin. Bu vaqtda bemorlarda stenokardiya kasalligini aniqlash uchun veloergometriya usuli bilan 
tekshirib ko’riladi. Bunda bemorlarni velosiped va boshqa jismoniy mashqlarni bajartirib ko’riladi. 
Agar bemorda stenokardiya kasalligi mavjud bo’lsa, belgilari paydo bo’ladi. 
Stenokardiya xurujida birinchi yordam sifatida quyidagi dori vositalaridan biri qo’llaniladi. 
Nitroglitserin – 0,5 mg 1 tabletka til ostiga yoki nitroglitserin kapsulasi (tarkibida 0,5 mg 
preparat, kapsula tish bilan yorib til ostiga joylashtiriladi); 
Izosorbid dinitral har 5 daqiqada til ostiga 5 mg dan (3 martagacha) 15 daqiqa davomida; 
Nitroglitserin dozalangan aerozol, 1-2 nafas olganda (3 martagacha) 15 daqiqa davomida; 
Nitratlarni buyurishga qarshi ko’rsatma bo’lganda – qon bosimi va pulsni nazorat qilgan 
holda nifedipin, 5 mg til ostiga yoki chaynashga, betta-blokatorlar (egilok, metapropol va 
boshqalar) qabul qilish tavsiya etiladi[3].
Og’riq sindromi bartaraf etilganidan so’ng: 

uzoq ta’sir qiluvchi nitratlar; 

betta-adrenoblakatorlar,

asperin,

geparin va AAFI yordamida individual dozalarda rejali davo choralari olib boriladi[3].