Мақола ва тезислар номи

Асаб-психик барқарорлик 
– ўта 
кенг тушунча [2, 137-б]. У латент (аниқ ифодаланмаган, яширин), психик фаолиятнинг енгил 
ўзгариши(патологияси), симптоматик (симптомлар ўзгариши) бўйича бир хил бўлмагани каби 
динамикаси(ривожланиши) бўйича ҳам бир хил бўлмаган, ўзгаришдан аввалги ҳолатни 
мавжудлигини акс эттиради. Асаб-психик барқарор бўлмаган шахслар қобилияти паст, 
ижтимоий хулқ-атвор меъёрларини бузилиши ва асаб-психик бузилишларга мойил бўлади. 
Улар учун эмоционаллик, эмотив ва когнитив(ақл-идрок) беқарорлик, импульсивлик, юқори 
безовталик характерли. Одатда, бу гуруҳга кирувчи ҳарбий хизматчиларга шахс акцентуацияси 
белгилари, психопатия ва турли асаб-психик бузилишлар чегараланганлиги характерлидир. 
Мослашув муваффақиятини таъминлашда шахснинг ўз-ўзини баҳолаши муҳим роль ўйнайди. 
Маълумки, ўз-ўзини баҳолаш одамнинг ўз-ўзини бошқариш тизимини ядроси ҳисобланади ва 
кўпинча асосий психик жараёнларнинг сифатли ишлаши унга боғлиқ. Ўз-ўзини паст баҳолаш 
салбий психик ҳолат ҳисобланади. Ўзини ўзи паст баҳоловчи шахслар безовта, беқарор, 
беҳафсала, кўп чарчайдилар, кўпинча ҳаётга бўлган қизиқиши йўқ, келажак ҳаётини кўрмайди 
ва кўпинча суицидал ҳаракатлар содир қилади. Аксинча, юқори, адекват(бир хил) ўз-ўзини 
баҳолаш психик соғломликдан дарак беради. Ҳарбий-касбий фаолиятга мослашув жараёнини 
белгиловчи характеристика 
шахснинг мулоқотмандлик (коммуникатив)
сифатидир. Одам 
қанчалик одамлар ичида кўп бўлса, унинг фаолиятини муваффақияти муносабатлар ўрната 
олган ҳолда одамларга тез қўшилади. Мулоқотмандлик имкониятлари (ёки атрофдагилар 
билан ўзаро бир-бирини тушуна олиш) ҳар кимда ҳар хил. Улар тажриба ва мулоқотдаги 
эҳтиёжлар, шунингдек психологик хусусиятлар билан белгиланади. Одамларнинг ўзаро 
ҳамкорлигида ўзаро алоқалар ўрнатиш принципи катта аҳамиятга эга. Бу принцип 
одамларнинг бошқаларга бўлган муносабатини акс эттиради: биттаси ўзини бошқаларга 
қарши қўяди, бошқалари аксинча, нисбатан яхши муносабатда; баъзилари тажовузкор, 
бошқалари дилкаш. Тажовузкор, ўзининг адоватлилиги ва эгаистлиги билан ажралиб 
турадиган одамлар, одатда юқори зиддиятлилиги билан характерланади, бу эса қандайдир 
даражада мослашув жараёнини қийинлаштиради, меҳнатсевар одам эса, одатда, бир-бирини 
ўзаро тез тушунади, янги вазиятга тез кўникади ва шу билан бирга тез мослашади [3, 178-б]. 
Аниқ 
бир 
ҳарбий 
хизматчининг 
муваффақиятли 
мослашуви 
учун, 
уни 
атрофидагиларнинг муносабати ҳам аҳамиятлидир. Атрофдагиларнинг ижобий муносабати 
мослашувга ёрдам беради, салбий муносабати эса, аксинча, 
мослашув
жараёнини 
қийинлаштиради. Атрофдагилар томонидан ўзини аҳамиятлилигини ҳис қилишнинг қўллаб-
қувватланиши фаолликни оширади ва баъзи бир салбий характеристикаларни ёпиб кетади 
(масалан, эмоционал-иродавий ўзгарувчанлик, ўз-ўзини баҳолашнинг ошишига таъсир 
қилади ва шунга ўхшаш), бу эса янги шароитга муваффақиятли мослашиш имкониятини 
беради, бундай маълумотнинг йўқлиги ёки ўзини керак эмасдек ҳис қилиш мослашув 
жараёнини қийинлаштиради, салбий характеристикалар, шунингдек, асаб-психик беқарорлик 
намоён бўлишини кучайтиради. Шахс мослашуви потенциали концепцияси доирасида 
ижтимоийлашув масаласининг икки жиҳати кўриб чиқилади: маънавий-ахлоқий меъёрларни 
адекват идрок қилиш ва бевосита ижтимоий муҳит талабларига бўлган муносабат. Меҳнат, 
ҳарбий, ижодий ва бошқа жамоаларнинг кўпчилиги ижобий ташкил этилганлигини изоҳлаб 
ўтиш мумкин, яъни улар умуминсоний ахлоқ принциплари, умумий қабул қилинган хулқ-
атвор асосида ташкил топадилар. Шунинг учун ҳарбий-касбий фаолият шароитларига 
муваффақиятли мослашиш учун умумий қабул қилинган ижтимоий меъёрларга бўлган 
муносабатнинг характери ўта муҳим.