Мақола ва тезислар номи

 
Foydalanilgan adabiyotlar: 
1.
Ixtiyarova G, Bekchanov D, Ahadov M. Kimyoni o’qitishda zamonaviy texnologiyalar. 
O’quv qo’llanma. T.Universitet nashryot. 108-109-b. 
2.
Ahadov M.Sh. “Kimyo fanini o’qitishda innovatsion elektron darslik va virtual ta’lim 
texnologiyalaridan foydalanish istiqbollari”.Monografiya/202188-89 b. 
3.
Лейбов А. М., Каменев Р. В., Осокина О. М Применение технологий 3D-
прототипированияв образовательном процессе // Современные проблемы науки и 
образования. 2014. № 5. С. 93. 
 
HOZIRGI KUNDA TA’LIM SOHASIDA INGLIZ TILINI TUTGAN O’RNI, 
MUAMMOLARI VA ULARNI YECHISH USULLARI 
 
Ahmadjonova R.M. 
Qo’qon universiteti Xorijiy til talabasi
Alijonova H.A. 
Qo’qon universiteti talabasi.
 
Anotatsiya.
 Ushbu maqolada, dunyoda keng tarqalgan va juda ko’p ishlatiladigan ingliz tilini 
mamlakatimizda tutgan o’rni, ta’lim tizimiga joriy qilishdagi dolzarb muammolari va ularni 
yechish usullari yoritib berilgan. 
Kalit so’zlar:
 Ta’lim tizimi, kadrlar, chet el davlatlari, o’qitish metodlari, kerakli adabiyotlar, 
turli xildagi materillarlar, eskirgan metodlar, Sovet Ittifoqi. 
O’zbekiston mustaqillikga erishganidan so’ng, juda ko’p sohalar tubdan isloh qilindi, shu 
jumladan ta’lim sohasi ham keng qamrovda o’zgartirildi. Xususan, ta’lim berish jarayoni, darsliklar, 
o’qituvchilar malakasi va boshqalar asta sekinlik bilan o’zgarishlarga uchradi va uchrab kelmoqda. 
Ayniqsa, chet tillarini o’qitishga juda katta e’tibor qaratildi. Buning asosiy sababi esa, dunyodagi 
ko’plab mamlakatlar ingliz tilidan foydalanayotganligi bo’ldi.
Yuqorida ta’kidlab o’tganimizdek, xorijiy tillarni o’qitish va tubdan o’zgartirish oson ish 
emas edi, oldin o’qituvchilarni ham malakasini oshirish kerak edi. Ayniqsa, ingliz tilini ahamiyati 
katta edi va hozir ham shunday bo’lib kelmoqda. Dunyodagi juda ko’p mamlakatlarda ingliz tili 
o’qitiladi va keng ko’lamda foydalaniladi. 
Endi ingliz tilini o’rganishni ahamiyati ko’rib chiqadigan bo’lsa, bizga ingliz tilini bilish juda 
katta imkoniyatlar ochib berishini ko’rishimiz mumkin. Yarim asr oldin ingliz tili dunyoda qabul 
qilingan xalqaro tillardan biri edi. Vaqt o'tgan sayin ingliz tilini jamiyatdagi o'rni sezilarli darajada 
oshdi. Dunyodagi deyarli har bir kattalar og'zaki va yozma ingliz tilining asoslarini o'rganishni orzu 
qiladilar. Buning ustiga, ular o'z farzandlarining suhbatlashadigan ingliz tilini yaxshi bilishlarini 
xohlashadi. Buning sabablari ko'p. Birinchidan, biz qayerga bormaylik, katta ehtimollik bilan 
odamlar bu tilni bilishadi. Yevropa davlati bo'ladimi yoki Osiyo va Afrika bo'ladimi, hamma siz 
ingliz tilida izlayotgan narsalaringizni tushuntirsangiz, odamlar sizni tushunishadi. Ikkinchidan, 
bugungi kunda dunyodagi deyarli barcha biznes ingliz tilida olib borilmoqda. Asosan har bir sohada 
ushbu tilni bilish talab etiladi. Talabalar ingliz tili ta'limda va kelgusidagi faoliyatlarida muhim rol 
o'ynashini bilishadi. Professionallar, agar ingliz tilini hech bo'lmaganda o'rta darajaga o'rgansalar, 
katta maosh olishlari va tez martaba ko'tarilishlari mumkinligini bilishadi. Uchinchidan, ko'plab 

---

177 
kitoblar va davriy nashrlar ingliz tilida yozilgan. Aksariyat Internet saytlari va sahifalari ingliz tilida 
tuzilgan. Va barcha kompyuter dasturlari va amaliy dasturlari ingliz tilidan foydalanadi. Jamiyatda 
kompyuterlar paydo bo'lishi boshidanoq ingliz tili asosiy til sifatida ishlatila boshlandi. Ko'plab 
taniqli filmlar va qo'shiqlar ingliz tilida. Ushbu ro'yxat cheksiz davom etishi mumkin, ammo eng 
muhimi shundaki, zamonaviy jamiyatda hamma ingliz tili bugungi kunda qanchalik muhimligini 
tushunadi. Hozirgi kunda,
Ingliz tili 12 mamlakatda, jumladan AQSh, Buyuk Britaniya, Kanada, 
Avstraliya, Yangi Zelandiyada yashovchi 400 milliondan ortiq odamlarga ona tili hisoblanadi. 
Shuningdek, u o'rta va o'rta maktablarda, kattalar uchun ta'lim tizimining to'garaklari va kurslarida 
o'qigan chet tillari orasida dunyoda birinchi o'rinda turadi. Fransiyada davlatning o'rta maktablari 
o'quvchilarga to'rt yil davomida ingliz yoki nemis tillarini o'rganishni talab qiladi, aksariyat - 
kamida 85% - ingliz tilini tanlaydi. Yaponiyada talabalar o'rta maktabni bitirmasdan oldin olti yil 
davomida ingliz tilini o'rganishlari kerak. Ingliz tili o'rta va o'rta maktablarda, shuningdek, kattalar 
uchun ta'lim tizimining turli kurslarida o'rganiladigan chet tillar orasida dunyoda birinchi o'rinni 
egallaydi. Masalan, Rossiyada o'rta va oliy ma'lumotli talabalarning qariyb 70 foizi ingliz tilini 
o'rganishadi. Germaniyada o'tkazilgan ommaviy so'rovda respondentlarning 45 foizi ingliz tilida 
gaplashishini aytdi. Italiyada ingliz tilini bilish zamonaviy texnologiyalarning ishlashi bilan bog'liq 
ko'plab pozitsiyalarni egallash uchun zarur shart bo'lib ko'rinadi. Ingliz tilini bilish ko'plab 
rivojlangan davlatlarning ilmiy va texnik ziyolilari uchun odatiy holga aylanib bormoqda. Bu chet 
ellik sayyohlarning barcha qit'alardagi xodimlar bilan aloqalarida asosiy aloqa vositasidir. Hozirgi 
kunda 1 milliardga yaqin odam, ya'ni sayyoramiz aholisining 1/5 qismi ingliz tilida u yoki bu 
darajada gaplashadi. Hozirgi kunda ingliz o'ziga xos mavqega ega va lingua franca - butun 
insoniyatning millatlararo muloqot tiliga aylanib bormoqda. Ammo yarim asr oldin ingliz tili 
xalqaro tillardan biri edi. Bugungi kunda ingliz tili nafaqat Evropada, balki butun dunyoda 
millatlararo muloqot tili mavqeini mustahkamladi. Afrikaning bir qator mamlakatlaridagi 
frantsuzlar, sobiq Sovet Ittifoqi mamlakatlaridagi ruslar kabi boshqa tillar o'z mavqeini saqlab 
turadigan mintaqalar hanuzgacha mavjud. Shu bilan birga, xalqaro aloqalarda ingliz tilidan kengroq 
foydalanish tendentsiyasi mavjud. Hozirgi kunda ingliz tili O'rta asrlarda Evropada Lotin tili 
o'ynagan rolni o'ynaydi. Shunday qilib, zamonaviy dunyoda ingliz tilining rolini o'rganar ekanmiz, 
zamonaviy ingliz tilining bir nechta variantlari mavjudligini ta'kidlash qiziq, ammo ularning orasida 
ikkitasi alohida mavqega ega: Britaniya va Amerika. Zamonaviy dunyoda ingliz tilining ahamiyati 
shunchalik kattaki, uning bilimi imtiyoz yoki hashamat emas. Bir vaqtlar kompyuterlar va mobil 
telefonlarga faqat ma'lum bir ijtimoiy qatlam odamlari ega bo'lishlari mumkin edi. Endi bunday 
narsalar juda zarurdir. Ingliz tilida ham shunday deyish mumkin. Bu hamma tomonidan va hamma 
joyda o'qitiladi: maktablarda, universitetlarda, kurslarda. Va raqamli texnologiyalarning ushbu 
asrida har kim uydan chiqmasdan Skype-da ingliz tilini o'rganishi mumkin. Ma'lumki, har qanday 
ma'lumotli odam shunchaki ingliz tilida gaplashishi shart, chunki u o'zi o'qishi va o'zini 
takomillashtirishning kalitidir. Shunday qilib, endi sizga ingliz tilini o'qitishni taklif qiladigan juda 
ko'p tashkilotlar mavjud. Biroq, buni qilish juda oson deb o'ylamasligingiz kerak. Har qanday tilni 
o'rganish aqliy va moliyaviy xarajatlarni talab qiladigan uzoq jarayondir. 
Ta’lim tizimida ingliz tilini o’rniga to’xtaladigan bo’lsak,
Zamonaviy dunyoda ingliz tilining 
o'rni munosib ta'lim olishni istagan talabalar uchun ravshan. Uning bilimlari sizga har qanday 
universitetda o'qish imkoniyatini beradi. Ta'lim to'g'risidagi olingan hujjat barcha mamlakatlarda 
keltirilgan. Hech kimga sir emaski, masalan, diplomga ega bo'lgan bitiruvchi dunyoning istalgan 
nuqtasida nufuzli ishga ega bo'lishi mumkin. Deyarli barcha yirik kutubxonalarda ingliz tilidagi 
kitoblar mavjud. Detektivlar, romanlar, she'rlar va boshqa asarlarni chet tilini bilgan holda asl 
nusxada o'qish mumkin. Hech kimga sir emaski, kitoblarning tarjimasi har doim ham to'g'ri va 
og'zaki emas. Texnik adabiyotlarning asl nusxalari bundan kam emas. Ingliz tilini bilish tufayli siz 
qiziqadigan asbob yoki uskunalarni chuqurroq o'rganishingiz mumkin. 
O’z navbatida, ingliz tilini o’rgatish, o’quvchi yoshlar va talabalarni savodxonlik darajasini 
oshirishda ham ko’plab muammolarni ko’zga tashlanayotganini ko’rishimiz mumkin. Xususan, 
malakali kadrlarni yetishmasligi, zamonaviy texnalogiyalarni kamligi yoki umuman yo’qligi, 

---

178 
kerakli materiallar bilan to’liq ta’minlanmaganligi, o’quvchilarni keraksiz fanlarni o’qitish bilan 
ularni vaqtlarini o’g’irlash va boshqa muammolardir.
Bu muammolarga qanday yechim topsak bo’ladi? Qanday qilib ta’lim sifatini oshirsak 
bo’ladi? Birinchi muammoga to’xtaladigan bo’lsak, kerakli kadrlarni bizga hech kim o’z-o’zidan 
berib qo’ymaydi, shuning uchun ularni chet elda, rivojlangan mamlakatlarda malaka oshirib 
kelishini taminlashimiz kerak. Biz bilamizki, O’zbekistonda, aholini katta qismi o’rtaholdir va 
ularni malaka oshirib kelishi uchun yetarlicha mablag’i yo’q. Ammo, juda ko’p iqtidorli talabalar, 
o’rtahol aholi farzandlaridir. Ularni o’qishi uchun qulay sharoit yaratib berishimiz kerak. 
Ikkinchi muammoga yuzlanadigan bo’lsak, Zamonaviy texnalogiyalarni chet ellik 
hamkorlarimiz orqali sotib olishimiz kerak. To’g’ri, bu juda katta mablag’ talab etishi mumkin, 
lekin bizni yoshlarimiz albatta ketgan mablag’larni ortig’i bilan qaytaradi. 
Uchinchi muammoga to’xtaladigan bo’lsak, bu muammo bizdek talaba yoshlar uchun juda 
dolzarb bo’lib kelmoqda. Ya’ni, keraksiz fanlarni o’qitish va o’quvchilarni kerakli vaqtini keraksiz 
fanlarga sarflanishiga olib kelmoqda. Buning yechimini yechish uchun kredit-modul tizimiga o’tish 
kerak. Bu tizimda faqat, Talabani sohasiga qarab fanlar tanlanadi va talaba faqat o’ziga keraki 
fanlarni o’qish imkoniyatiga ega bo’ladi. 
Xulosa
Yuqorida berilgan malumotlardan xulosa qiladigan bo’lsak, ingliz tili juda kerkali tillardan 
biri ekanligini va agarda biz bu tilni mukammal egallasam juda katta imkoniyatlarga ega 
bo’lishimiz mumkinligini anglashimiz mumkin. Ingliz tili bu dunyo tili hisoblanadi va bu tilni 
o’rganish bizni majburiyatimizga aylanib bormoqda.