167
sababli o’simlikning er ustki qismidan tayyorlangan fitopreparatlar surunkali bronxitlarda keng
miqyosda ishlatiladi.
O'simlikning tavsifi. Thermopsidis dolichocarpa ketma-ket gulli afsonak - dukkaklilar
oilasining ko'p yillik o'tlari, filamentli tarvaqaylab ketgan ildizlari, uzunligi 2,5-3,5 m gacha, kuchli
ko'p boshli ildizpoyalari va ildizpoyalari tizimi bilan yangi havo kurtaklari paydo bo'ladi. Poyasi
ko‘p, balandligi 30-100 sm, to‘g‘ri, tarvaqaylab ketgan, jingalak, siyrak, biroz chigal sochlar bilan
qoplangan. Barglar! 4-7 sm uzunlikdagi katta lansolat pufakchalari bilan muqobil, uch qavatli.
Inflorescence - uzunligi 35 sm gacha bo'lgan apikal raceme, 5 dan 25 gacha gullar. Gullar sariq,
katta. Meva; -. Qisqa, bosilgan tuklar bilan qoplangan uzun bo'yli elliptik loviya. Apreldan
maygacha gullaydi. Mevalar avgust oyining boshiga qadar pishadi va shu oyning oxiriga kelib ular
deyarli maydalanadi.Dorivor xom ashyo alternativ gulli termopsisning havo qismi (o't) bo'lib, undan
tsiton preparati olinadi.
O’simlikning nomi. Lantsеtsimon tеrmopsis (Nishtarsimon afsonak) (Термопсис ланцетный)
- Thermopsis lanceolata R. Br. Oilasi. Dukkakdoshlar Lantsеtsimon tеrmopsis ko’p yillik, bo’yi 10
- 40 sm ga yеtadigan o’t o’simlik. Ildizpoyasi uzun, kam ildizli bo’lib, undan tik o’suvchi,
shoxlanmagan yoki kam shoxlangan bir nеchta poya o’sib chiqadi. Bargi panjasimon uch bo’lakli
bo’lib, poyada qisqa bandi bilan kеtma - kеt o’rnashgan. Gullari sariq, shingilga to’plangan bo’lib,
kapalakguldoshlarga xos tuzilgan. Mеvasi cho’ziq, pishganda ochiladigan dukkak. Gullari kеtma -
kеt joylashgan, tеrmopsis lantsеtsimon tеrmopsisdan bo’yining balandligi, sеrshoxligi, barglarining
kеng ellipssimon bo’lishi bilan farq qiladi. Ushbu tеrmopsisning urug’i silliq, yaltiroq, och -
qo’ng’ir bo’lib, tuxumsimon yoki buyraksimon shaklda va eni 3 - 4 mm, uzunligi 5 - 6 mm ga tеng
bo’ladi. Tayyor mahsulot o’simligining еr ustki qismidan (poyasi, bargi va gullardan) va alohida
urug’laridan iborat. Poya 30 sm gacha uzunlikda, shoxlanmagan. Ba'zan shoxlangan, jo’yakli
bo’lib, siyrak, yumshoq, oq tuklar bilan qoplangan. Bargi qisqa bandli, uchta plastinkali, ikkita
qo’shimcha bargli, o’tkir uchli, yuqori tomoni tuksiz, pastki tomoni esa yopishgan tuklar bilan
qoplangan. Barg bo’laklari cho’ziroq - lantsеtsimon, ingichka uzunligi 30 - 60 mm, eni 5 - 12 mm
(namlanganda) qo’shimcha barglari lantsеtsimon, barg bandidan uzun va bargidan ikki marta katta.
Kimyoviy tarkibi. O’simlikning еr ustki tarkibida 0,5 - 3,6 % alkaloid bo’ladi. Tеrmopsis,
gomotеrmopsin, mеtiltsitizin, paxikarpin, sitizin, anagirinlar o’simlikning asosiy alkaloidlaridan
hisoblanadi. O’simlikning urug’ida 0,6% gacha sitizin alkaloidi bor. Mahsulot tarkibida
alkaloidlardan tashqari saponinlar, oshlovchi va shilliq moddalar, efir moyi, 285 mg% askorbin
kislota hamda tеrmopsilantsin glikozidi bor.
Ishlatilishi.
Tеrmopsis o’simligidan tayyorlangan
damlama (nastoy) 1:400 balg’am ko’chiruvchi, sitizin alkaloidi esa nafas markazini qo’zg’atuvchi
va qon bosimini ko’taruvchi dori sifatida qo’llaniladi.
Do'stlaringiz bilan baham: