Мақола ва тезислар номи

Binip 
oplayu tagdi, bir arig oqun urti, aki arig udushuru sanchdi, ol tagdukta Bayirquning aq 
adg’irig’ udluqin siyu urti. Qirqiz qag’anin olurtimiz, alin altimiz, ol yilqa tu
…
Minib otilib hujum 
qildi. Bir yerni o’q bilan urdi. Ikki yerni uyushtirib, (ketma-ket qilib) sanchdi. O’sha hujumda 
Bayirquning oq ayg’irini kuragini sindirib urdi. Qirg’iz xoqonini o’ldirdik, davlatini oldik
. [Kultegin, 
36] 
Umuman, qadimgi otlar ranggi ham marosimiy ahamiyat kasb etib, g’olib shohlar va sarkardalar 
mag’lub shaharlarga doimo oq otda tantanali tarzda kirib borganlar. Oq rang turkiylarda muvafaqqiyat, 
g’alaba, omad ramzi hisoblangan. Masalan, xoqon Kultegin oq rangli otini minib, jangga kirganda 
doimo g’alaba qozongan ekan
54
. 
Turkiy xalqlar dunyoqarashida ot totemi muhim o’rin tutganligini xitoy manbalari ham 
tasdiqlaydi. Manbalarda bayon etilishicha, turkiylarning bobokalonlari vafot etgan kishining oti va 
egar-jabduqlarini yoqib, uning kulini marhum ortidan olib borganlar.
(opla)[yu tag] (d) I, ol atinta tus (di.) zgil Bodun olti. Toquz og’uz bodun kantu bodunim arti, 
tangri yar bulg’aqin uchun yag’I bolti, bir yilqa bash yoli sungushtimiz, ang ilik . Tog’u baliqda 
sungushdimiz. Otilib hujum qildi. 
U otidan tushdi. Izgil xalqi o’ldi.
To’qqiz og’uz xalqi o’z xalqim edi, 
ko’k yer fitnalik bo’lgani (ya’ni fitnaga to’lgani) uchun dushman bo’ldi. Bir yilda besh marta jang 
qildik. Eng avval To’g’u shahrida jang qildik.
[Kultegin, 44] 
Kultegin azman aqig’ binip oplayu tagdi, alti arig sanchdi, su tagisinta yatinch arig qilichladi, 
akinti Qushlag’aqda adiz birla sungushdimiz. Kultegin az yag’izin binip oplayu tagip, bir arig sanchdi. 
Kultegin azman oqni minib, otilib hujum qildi. Olti yerni sanchdi. Lashkar hujumida yettinchi yerni 
qilichladi. Ikkinchi marta Qushg’alaqda Adiz bilan jang qildik. Kultegin Az yag’iz (ashhab) 
( kulrang ot)ini minib, otilib, hujum qilib, bir yerni sanchdi, 
[Kultegin, 45]. 
Bod qalmadi, ida tashda qalmishi qobranip, yati yuz bolti, aki ulug’I atlig’ arti, bir ulugi yadag’ 
arti, yati yuz kishig.. 
Biror but urug’i ikki qismi otliq, bir qismi yayov edi. qolmadi. Chakalak tosh 
orasida qolgani to’planib, yeti yuz nafar bo’ldi.yetti yuz kishini 
[Tonyuquq, 4]

Turgash bodunug’ uda basdimiz. Turdash qag’an susi Boluchuda otcha borcha kalti. 
Sungushdimiz. Kultegin Bashg’u boz at binip tagdi. 
Turgash xalqini uyquda bosdik. Turgash xoqon 
lashkari Buluchuda o’tday, bo’ronday keldi. Jang qildik. Kultegin bashg’u (nomli) bo’z otni minib 
hujum qildi.
[Kultegin, 37] 
Qadimgi turkiylar orasida muqaddas jonivor- otning boshi turarjoy tomonga qaratib bog’lansa, u 
o’z nafasi bilan uyga qut-baraka beradi deb hisoblashgan. Ot nafasi ba’zi kasalliklarga ham davodir. 
Xalqda ot boshiga qamchi bilan urish gunoh ishlardan biri hisoblanadi. Muchal yillaridan bo’lmish ot 
yili qadimdan qutli, barakali bo’ladi deb ishonishgan. Qizlar tushida ot ko’rsa unga sovchi kelishi, 
yigitlar tushida ot ko’rsa martabasi ulug’ bo’lishi haqida qarashlar mavjud. Chaqaloq bo’yniga ham 
yaxshi niyat bilan ot sochining tolasi boylab qo’yilgan. Homilador ayollarni ins-u jinslardan himoya 
qilib turish maqsadida ham eshik tepasiga ayg’ir yugani ilib qo’yilgan. Bunday etnografik detallarning 
barchasi magik hikoya vositasiga qaratilgan. Ot bilan bog’liq muqaddas joylar, ayniqsa musulmon 
olamida Hazrat Ali hamda uning Duldul oti bilan bog’liq ko’plab qadamjoy va ziyoratgohlar mavjud. 
Demak, biz mazkur fakt hamda dalillardan shunga amin bo’ldikki, qadimgi ajdodlarimiz ilohiy mo’jiza 
bo’lmish otga ucha oladigan, kelajak balo-qazolarini sezuvchi, do’st-dushmanni taniydigan, aqlli 
maxluq sifatida qaraganlar va muqaddas totem sifatida ulug’laganlar.