Manzura muhammadiyeva maktabgacha yoshdagi bolalarda buyumlarni shakli haqidagi tasavvurlarini shakllantirish

MANZURA MUHAMMADIYEVA
 
 
Maktabgacha yoshidagibolalar bilan ishlashda geometrik mazmunli qiziqarli 
o‘yin va mashqlar katta foyda keltiradi. Ular matematik bilimlarga qiziqishni 
rivojlantiradi, bolalarning aqliy qobiliyatlarining o‘sishiga yordam beradi.
Bolalar topqirlikka doir masalalar, “boshqotirgichlar”, yasashga doir 
masalalarni yechadilar, masalan, bir shakl yoniga ikkinchi shaklni yasash yo‘li 
bilan bolalar 7 ta cho‘pdan ikkita kvadrat tuzadilar. U yoki bu rasm — 
applikatsiyani ( masalan, xo‘rozni ) tuzishda nechta doira, uchburchak, to‘g‘ri 
to‘rtburchakdan foydalanilganini aniqlashadi. U yoki bu rasm yoki naqsh qanday 
shakllardan 
tuzilganini 
topadilar 
(fahmlaydilar), 
ular 
nechta 
ekanini 
ko‘radilar.
“Таngram” (geometrik konstruktor) 
o‘yinida murakkab shakllar, ya’ni 
“quyoncha”, “Turnalar”, “xo‘rozcha” va 
boshqa narsalarni bolalar yettita sodda shakllardan yasaydilar.
Tarbiyachi bolalarni masalaning yechilishyo‘llarini
ongliizlashga
o‘rgatadi, ularga o‘ylab ko‘rish, fahmlash, so‘zlab berish, so‘ngra o‘z 
yechimini tekshirishnitaklif qiladi. Masalan, tarbiyachi bunday deydi: “Bu shakl-ga 
qarang, u bizga nimani eslatadi? Ha, bu xuddi xo‘rozchadek. Bu xo‘rozni 
“Tangram” o‘yinining yettita shaklidan tuzish kerak. Qarang, u qanday qismlardan 
iborat, har qaysi qism qanday shakllardan tuzilgan, ular qanday kattalikda va 
qanday joylashgan. Siz “xo‘rozcha” shaklni qanday tuzishingizni gapirib bering. 
Agar dastlab tarbiyachi shakllarni bolalar bilan birgalikda qarasa, keyinchalik 
ularga tahlil rsjasini bsradi, shundan keyin esa ularni mustaqil tahlil qilishga 
o‘rgatadi.
Dastlabki ikkita-uchta shaklni (murakkab shaklni) bolalar namunaga qarab
tuzadilar, namunada har qaysi shaklning chegarasi aniq belgilangan, keyinroq 
esa shaklning umumiy konturi tushirilgan namunaga amal qiladilar. Shundan 
keyin bolalar qanday buyumlarni o‘yinning yettita shakldan foydalanib, tasvirlash 
mumkinligini o‘zlari o‘ylab topadilar.

---