Manuel de français Ikkinchi chet tili

Que nisbiy olmoshining to`ldiruvchi ergash gaplarda qo`llanishi 
Que nisbiy olmoshi ce ko`rsatish olmoshi bilan qo`llanib, gapda vositasiz 
to`ldiruvchi vazifasini bajaradi. Ce que birikmasi asosan o`zlashtirma gaplarda dire, 
demander, penser, voir, savoir, ignorer, comprendre kabi fe’llar bilan qo`llanishi 
mumkin. Ex : Je n’ai pas compris ce que vous avez dit. Men sizning nima 
deganingizni tushunmadim. Dites-nous ce que vous avez acheté dans ce magusin. Siz 
bizga bu magazindan nima sotib olganingizni ayting. 
Ce que birikmasi bir butun ergash gapni hosil qilgan holda gapning egasi 
vazifasi bo`lishi mumkin. Ex : Ce que vous dites est très intéressant. Sizning 
aytayotganlaringiz juda qiziq. Ce que nous apprenons dans nos instituts nous est très 
utile. Institutlarimizda o`rganayotganlarimiz bizga juda foydali. 
Quoi nisbiy olmoshi 
Quoi nisbiy olmoshi faqat jonsiz predmetlarni ifodalab, turli predloglar 
bilan qo`llanadi va gapda vositali to`ldiruvchi vazifasini bajaradi. Ex : Voilà à quoi je 
pense. Ana men shu to`g`risida o`ylayapman. Voici de quoi il faudra s’occuper tout 
d’abord. Dastlab manashu masala bo`yicha shug`ullanish lozim. Racontez-nous de 
quoi il s’agit. Nima masala ekanligini bizga so`zlab bering. 
Dont nisbiy olmoshi 
Dont nisbiy olmoshi gapda vositali to`ldiruvchi vazifasida kelib, de 
predlogi bilan qo`llangan : de qui, duquel, de laquelle, desquels, desquelles nisbiy 
olmoshlari o`rnida qo`llanadi. Dont nisbiy olmoshi jonli va jonsiz predmetlar
o`rnida ishlatiladi, lekin jonsiz predmet haqida gap borganda faqat dont ishlatiladi, 
jonli predmet haqida gap borsa dont yoki de qui shakllaridan foydalaniladi. Ex : 
Voici l’élève dont (yoki de qui) nous parlons. Mana biz gapirayotgan o`quvchi. Voici 
le livre dont nous parlons. Mana biz gapirayotgan kitob. 
Dont nisbiy olmoshi gapda ot yoki sifatning to`ldiruvchisi bo`lib ham 
keladi. Ex : C’est le meilleur élève dont nous sommes fiers. Bu biz faxirlanadigan 
eng yaxshi o`quvchi. Nous sommes entrés dans la salle dont les fenêtres étaient 
ouvertes. Biz derazalari ochiq zalga kirdik. 
Dont nisbiy olmoshi predlog bilan qo`llangan otlarning to`ldiruvchisi bo`la 
olmaydi. Bunday holda dont o`rnida nisbiy olmoshlarning oddiy yoki murakkab 
formalaridan biri de predlogi bilan qo`llanadi. Ex: Le gargon à la soeur de qui 
(duquel) je parle est mon ami. Opasiga gapirayotgan bola mening do`stim. La place 
au centre de laquelle il y a un parterre est très belle. O`rtasida gulzori bor maydon 
juda chiroyli. 
Dont nisbiy olmoshi gapning egasini, vositasiz to`ldiruvchisini va ot 
kesimning asosiy qismini to`ldirib keladi. Ex : Voici quelques romans français dont 
les auteurs sont connus au monde. Mana mualliflari dunyoga taniqli bo`lgan bir necha 

---

~ 116 ~ 
fransuzcha romanlar. Bu gapda dont gapning egasi «les auteurs» so`zini to`ldirib 
kelgan. C’est une catastrophe dont nous tachons de comprendre les causes. Biz bu 
katastrofaning sabablarini tushunishga harakat qilmoqdamiz. Bu gapda dont gapning 
vositasiz to`ldiruvchisi «les causes» so`zini to`ldirgan. C’est un drame dont il est le 
héros. Bu shu dramaning qahramonidir. Bu gapda dont gapning kesimi «le héros» 
so`zini to`ldirib kelgan.