Mantiqiy Iqtisodiyot

Energiya ishlab chiqarish va tejash

Mulohaza uchun savol: Davlat energiya ishlab chiqarish va tejash hajmini aniqlay

oladimi? Tushuntirib bering.

Iqtisodiyotdagi eng muhim qarashlardan birini F.A. Hayek «Jamiyatda bilimdan

foydalanish» (American Economic Review, 1945-yil sentabr) deb nomlangan mashhur

maqolasida qayd e'tilgan. Hayekning nuqtai nazari oddiy bo'lsada, u chuqur ma'noga

ega: mantiqqa mos iqtisodiy tanlovlarni amalga oshirish uchun zarur ma'lumotlar juda

tarqoq va ularni ifodalash murakkab, shu sababli hech bir inson yoki ekspertlar guruhi

ma'lumotlarga egalik qilishga qodir emas. Hayek o'z maqolasida faqat bozor narxlari

orqaligina odamlar resurslarni eng foydali faoliyatga yo'naltirish to'g'risida yetarli

ma'lumotga ega bo'lishi mumkinligini ta'kidlaydi. Bozor narxini bekor qilish yoki

siyosiy yo'l bilan uning yuqori yoki quyi chegarasini o'rnatish orqali erkin narx

darajasini oz'gartirish, resurslardan unumsiz foydlanishning oldini olish uchun zarur

bo'lgan ma'lumotlarni muntazam ravishda yo'qqa chiqaradi.

Afsuski, ko'p odamlar Hayekning bu nuqtai nazariga qo'shilmaydi. Bu holat,

ayniqsa siyosatchilar va jurnalistlar orasida yaqqol ko'zga tashlanadi. Keng tarqalgan

qarashlarga asosan, agar iqtisodiy muammo yuzaga kelsa, uning yechimi muammoning

mavjudligini inkor qilishdan iborat.

Bunday nuqtai nazargning eng so'nggi misoli energiya siyosatidagi energiyani

ishlab chiqarish yoki uni tejash munozarasi bo'ladi. Energiya ishlab chiqarish va

tejashning maqbul nisbati to'g'risidagi qarorni Kongress muhim energiya

mahsulotlarining narxlariga «bozorga asoslangan» narx chegarasini o'rnatganidan

son'g qabul qilinishi kerak deb keng tan olingan. 2001-yil 28-mayda Business Week

jurnalida chop etilgan maharrir sharhiga e'tibor qiling: «Bir necha ekolog-

ekstremistlardan tashqari, hech kim energiyani tejash energiya inqirozidan