Ma’naviyatning estetik asoslari

---

1-Mavzu: “Ma’naviyatning estetik asoslari”  fanining predmeti, 

asosiy yo‘nalishlari 

 

Reja: 

 

1. Ma'naviyatning ta'rifi va falsafiy talqini. 

2. Ma'naviyatning asosiy kategoriyalari va uning rivojlanish 

qonuniyatlari. 

3. Ma'naviyatni rivojlantirish - davlat siyosatining asosi. 

 

                           Ma'naviyatning ta'rifi va falsafiy talqini 

Ma'naviyat  tushunchasi  arab  tilidan  kirib  kelgan  bo'lib,  «amri-

ma'ruf»,  «mushoira»,  «chiroyli  so'z»  kabi  ma'nolarni  anglatadi. 

Ma'naviyat  inson  faoliyatining  barcha  qirralarini,  uning  yaqqol  ko'zga 

tashlanuvchi zohiriy va yashirin, ichki ruhiy-botiniy tomonlarini qamrab 

oladi. Inson - tabiatning, barcha  mavjudotning gultoji deyilganda uning 

ushbu hislati ya'ni, yuksak ma'naviyat egasi bo'la olish imkoniyati nazarda 

tutiladi.  Bu  imkonni  boshqa  mavjudotlarda  ko'ra  olmaymiz.  Moddiy 

narsalar odamga jismoniy ozuqa va quvvat bersa, ma'naviyat unga ruhiy 

ozuqa va qudrat bag'ishlaydi. 

Ma'naviyat insonning ruhiy va aqliy olami majmui kabi murakkab 

ijtimoiy hodisadir. Ma'naviyat inson qalbidagi ilohiy bir nur sanaladiki, 

bu ilohiy nur hech bir jonzotda yo'q. 

Birinchi Prezidentimiz I.A.Karimovning ma'naviyat haqidagi ta'rifi: 

«Ma'naviyat avvalambor odamni ruhan poklanishga, qalban ulg'ayishga 

---

chorlaydigan,  inson  ichki  dunyosini,  irodasini  baquvvat,  iymon-

e'tiqodini 

butun qiladigan

, vijdonini uyg'otadigan kuch...». 

Faylasuf Abdulhafiz Jalolovning ma'naviyatga bergan ta'rifi: «Ma'naviyat 

-  inson  faoliyatining  ruhiy  mazmuni  bo'lib,  kishilar  uning  vositasida 

o'zlarini  anglaydilar,  jamiyatni,  tabiatni,  ularning  mavjudligi  hamda 

taraqqiyoti  xususiyatlarini  o'rganadilar,  qonunlarini  kashf  etadilar  va 

ularga tayanib, o'z turmush sharoitlari, amaliy faoliyatlari muammolarini 

hal etadilar». 

«Vatan  tuyg'usi»  kitobining  mualliflari:  «Ma'naviyat  jamiyatning, 

millatning  yoki  ayrim  bir  kishining  ichki  hayoti,  ruhiy  kechinmalari  va 

aqliy  qobiliyati,  idrokini  mujassamlashtiruvchi  tushuncha»  deb 

ta'riflaganlar. 

Bir qator olimlarimizning fikricha: «Ma'naviyat - insondagi ahloq, 

odob,  bilim,  ilm,  iymon,  ixlos  va  insoniyat  kamoloti  uchun  ijobiy  ta'sir 

qiluvchi tizim yoki ma'naviyat - insonning aqliy, ahloqiy, ilmiy, amaliy, 

mafkuraviy  qarashlar  yig'indisi 

hisoblanib

,  diniy  va  dunyoviy 

qarashlarining aks etish darajasidir». 

Ma'naviyat  -  insonning  ruhiyatini,  uning  o'z-o'zini  anglashi,  didi, 

farosati, adolat bilan razillikni,yaxshilik bilan yomonlikni, go'zallik bilan 

xunuklikni,  vazminlik  bilan  johillikni  ajrata  bilish  kobiliyatini,  akl-

zakovatini,  yuksak  maksad  va  g'oyalarni  qo'ya  bilishi,  ularni  amalga 

oshirish uchun harakat qilishi va intilishi salohiyati. 

Ma'naviyat  millatni taraqqiyotga yetaklovchi, davlatning qudratini 

oshiruvchi muhim omil sanaladi. Jamiyatning iqtisodiy, ijtimoiy-siyosiy 

sohalaridan  mavjud  bo'lgan  muammolarini  ma'naviyatni  rivojlantirish 

orqaligina  hal  etish  mumkin.  Chunki  qaysi  davlatda  ma'naviyat  yuksak 

---

darajada bo'lsa o'sha 

joyda johillik

, hasadgo'ylik, beparvolik, xudbinlik, 

yalqovlik,  manmanlik,  tekinxo'rlik,  g'iybat,  ko'rolmaslik,  yovuzlik, 

tuhmat,  ichkilikbozlik,  fohishabozlik,  poraxo'rlik  qilish  kabi  salbiy 

illatlarga o'rin qolmaydi.